تست شادکامی آکسفورد (OHI)
تست شادکامی آکسفورد (OHI) ابزاری خود گزارشی برای سنجش سطح کلی شادکامی، خلق مثبت و رضایت از زندگی در افراد است.
تعداد انجام
0
تعداد نظرات
0
تعداد سوالات
29
سوال
رده سنی
16 سال به بالا
امتیاز
0 از 10
زمان تقریبی
7 دقیقه
چه چیزهایی را می سنجد
1
شادکامی
(Happiness)
(Happiness)
شادکامی مفهومی چند بعدی در روان شناسی است که به تجربه ذهنی فرد از رضایت کلی در زندگی، هیجانات مثبت و فقدان هیجانات منفی اشاره دارد. این سازه ترکیبی از ارزیابی شناختی فرد نسبت به کیفیت زندگی (مانند رضایت از زندگی) و تجربه هیجانی مثبت (مانند لذت، آرامش و امید) است. برخلاف شادی لحظه ای، شادکامی پایدارتر و ساختاریافته تر است و در روان شناسی مثبت گرا به عنوان یکی از شاخص های اصلی بهزیستی روانی در نظر گرفته می شود. شادکامی با سلامت روان، عملکرد بهتر و روابط اجتماعی مثبت همبستگی دارد.
توضیحات تکمیلی
تست شادکامی آکسفورد (Oxford Happiness Inventory) یک ابزار روان سنجی معتبر است که با هدف سنجش شادکامی کلی افراد، بر اساس مؤلفه هایی مانند خلق مثبت، رضایت از زندگی، عزت نفس و احساس کنترل طراحی شده است. این پرسشنامه یکی از ابزارهای پر کاربرد در روانشناسی مثبت گرا محسوب می شود. نتایج این تست می توانند در زمینه های بالینی، آموزشی و سازمانی برای ارزیابی کیفیت روانی زندگی مورد استفاده قرار گیرند.
معرفی تست
تاریخچه
پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHI) توسط مایکل آرگایل و همکارانش در دانشگاه آکسفورد طراحی شد. این ابزار در ابتدا در اواخر دهه 1980 میلادی، با هدف ارائه یک مقیاس جامع برای سنجش شادکامی کلی افراد، توسعه یافت و نخستین بار به صورت رسمی در سال 1989 معرفی شد.
توسعه آزمون با تحلیل دقیق شاخص های تجربی و مفهومی مرتبط با شادکامی آغاز شد و در طول زمان، نسخه های کوتاه تری از آن نیز برای کاربردهای پژوهشی و بالینی منتشر شده اند. با این حال، ساختار اصلی آزمون 29 سؤالی اولیه در بیشتر مطالعات علمی حفظ شده است و تغییرات اساسی در ساختار مفهومی آزمون ایجاد نشده است.
هدف
هدف اصلی از ساخت این پرسشنامه، ارزیابی سطح کلی شادکامی به عنوان یکی از مؤلفه های کلیدی سلامت روان بوده است. این ابزار با تمرکز بر احساس رضایت، خلق مثبت و نبود خلق منفی طراحی شده و تلاشی برای پاسخ به نیاز به ابزاری استاندارد جهت بررسی شادکامی در زمینه های روانشناسی بالینی، سلامت و روانشناسی مثبت گرا محسوب می شود.
ساختار آزمون
تعداد سؤال ها و زمان اجرا
پرسشنامه شادکامی آکسفورد در نسخه اصلی خود شامل 29 سؤال است؛ زمان متوسط اجرای آزمون 7 تا 10 دقیقه است.
مقیاس ها و زیرمقیاس ها
در ساختار رسمی آزمون، یک مقیاس کلی برای شادکامی تعریف شده است. با این حال، بر اساس تحلیل‌های عاملی گزارش شده در مطالعاتی مانند هیلز و آرگیل (200)، پنج زیرمقیاس تجربی برای تفسیر دقیق تر قابل تمایز هستند:
- رضایت از زندگی (Life Satisfaction)نشان دهنده ارزیابی شناختی فرد از کیفیت کلی زندگی و میزان رضایت شخصی.
- خلق مثبت (Positive Affect)شامل احساسات مثبت مانند شادی، خوش بینی و اشتیاق در زندگی روزمره.
- کارآمدی و عزت نفس (Self-efficacy and Self-esteem)منعکس کننده احساس توانمندی، ارزشمندی و اعتماد به نفس فرد.
- کنترل (Mastery)سنجش میزان احساس کنترل بر رویدادها و تسلط بر زندگی.
- درون گرایی معنادار (Meaningful Engagement)بیانگر سطح درگیری ذهنی فرد با معنای زندگی، هدف مندی و ارزش های شخصی.
توجه: این زیرمقیاس ها در ساختار رسمی پرسشنامه گنجانده نشده‌اند، اما در برخی مطالعات علمی جهت تحلیل های اکتشافی و تأییدی گزارش شده اند.
روش نمره گذاری
پاسخ ها بر اساس یک طیف لیکرت چهارگزینه ای از 0 تا 3 نمره گذاری می‌شوند. برخی از آیتم ها دارای نمره گذاری معکوس هستند؛ مجموع نمرات، نمره کلی شادکامی را مشخص می کند؛ نمرات بالاتر نشانگر سطوح بالاتر شادکامی هستند. هیچ وزنی برای آیتم ها اعمال نمی شود و نمره نهایی به صورت خام یا استاندارد شده گزارش می شود.
نمونه سؤال
لطفا از هر چهار عبارتی که به شما داده می شود یکی از آن ها را که بیشتر به حالات و احساسات و نگرش شما در یک هفته گذشته نزدیک است انتخاب کنید.
سوال 1: احساس شادی در من...
نوع پاسخ دهی: طیف لیکرت 4 درجه ای شامل: وجود ندارد .نسبتا متوسط است .بسیار زیاد است .بیش از حد زیاد است.
کاربرد تست
کاربرد تست برای مراکز و مؤسسات
کلینیک های روانشناسی و مراکز سلامت روان
- سنجش سطح کلی شادکامی برای غربالگری اختلالات خلقی (به ویژه افسردگی خفیف یا پنهان).
- ارزیابی پیشرفت مراجعان در مداخلات مثبت نگر، شناختی-رفتاری یا مبتنی بر ذهن آگاهی.
- شناسایی نیاز به تقویت هیجانات مثبت در درمان های فردی یا گروهی.
- استفاده در مطالعات موردی برای تحلیل کیفیت زندگی روان شناختی.
سازمان ها و شرکت‌ها
- سنجش میزان شادکامی کارکنان به عنوان یکی از شاخص های سلامت سازمانی.
- تحلیل رابطه بین شادکامی و بهره وری، تعهد سازمانی یا فرسودگی شغلی.
- ارزیابی اثربخشی مداخلات بهبود فضای کاری و برنامه های رفاه کارکنان.
- استفاده در مطالعات منابع انسانی جهت طراحی نظام های انگیزشی غیر مادی.
مدارس و مراکز آموزشی
- بررسی سطح شادکامی دانش آموزان در برنامه های ارتقاء سلامت روان مدرسه محور.
- تحلیل پیوند بین شادکامی، انگیزش تحصیلی و عملکرد درسی.
- طراحی مداخلات پیشگیرانه برای افزایش هیجانات مثبت در میان دانش آموزان.
- استفاده در پژوهش های دانشگاهی برای بررسی کیفیت تجربه آموزشی دانشجویان.
کاربرد تست برای متخصصان فردی
روان شناسان بالینی
- استفاده در فرآیند تشخیص افتراقی بین اختلالات افسردگی و حالت های خلقی گذرا.
- به کارگیری در ارزیابی اولیه مراجع، خصوصاً در درمان های مثبت نگر، ACT یا CBT
- پایش طولی احساس شادکامی در جلسات درمان برای سنجش اثربخشی.
مشاوران تحصیلی و شغلی
- شناسایی مراجعانی که علی رغم موفقیت تحصیلی یا شغلی، دچار نارضایتی روانی اند.
- تحلیل رابطه بین شادکامی و انتخاب های تحصیلی یا مسیر شغلی.
- استفاده به عنوان ابزار کمکی در طراحی برنامه های خود شناسی و رشد فردی.
کوچ های فردی و سازمانی
- ارزیابی سطح هیجانات مثبت مراجع در آغاز فرایند کوچینگ.
- شناسایی موانع درونی شادکامی برای هدف گذاری دقیق تر در کوچینگ زندگی یا شغلی.
- استفاده در جلسات بازخورد به منظور ردیابی رشد فردی و احساس رضایت در زندگی.
تست های مکمل
تست بهزیستی روانی ریف (Ryff’s Psychological Well-Being)
- موارد سنجش: شش مؤلفه کلیدی بهزیستی روانی شامل خود مختاری، رشد شخصی، پذیرش خود، تسلط بر محیط، هدف مندی در زندگی و روابط مثبت با دیگران.
- دلیل مکمل بودن: این تست جنبه های عمیق تر و پایدارتر بهزیستی را می سنجد که مکمل ابعاد هیجانی و رضایت محور شادکامی آکسفورد هستند. تحلیل ترکیبی آن ها امکان تمایز بین شادکامی لحظه ای و رفاه روان شناختی ساختار یافته را فراهم می سازد.
تست افسردگی بک (BDI-II)
- موارد سنجش: ارزیابی شدت افسردگی در سه حوزه شناختی، عاطفی و جسمانی.
- دلیل مکمل بودن: استفاده همزمان با OHI می تواند به تمایز بین شادکامی پایین و وجود اختلال افسردگی کمک کند. برای غربالگری بالینی یا تحلیل دقیق تری از حالت خلقی، ترکیب این دو ابزار بسیار مؤثر است.
تست هوش هیجانی بار-آن (Bar-On EQ-i)
- موارد سنجش: پنج حوزه اصلی هوش هیجانی شامل خودآگاهی هیجانی، تنظیم هیجان، مهارت های بین فردی، تصمیم گیری و مقابله با استرس.
- دلیل مکمل بودن: هوش هیجانی یکی از پیش بینی کننده های مهم شادکامی است. ترکیب این دو ابزار به تحلیل نقش مهارت های هیجانی در تجربه شادکامی فرد کمک می کند، به ویژه در زمینه کوچینگ فردی و مداخلات آموزشی.
تست رضایت شغلی مینه سوتا (MSQ)
- موارد سنجش: رضایت از جنبه های مختلف شغل از جمله ماهیت وظایف، محیط کار، پاداش ها و رشد حرفه ای.
- دلیل مکمل بودن: برای جمعیت شاغل، رضایت شغلی یکی از تعیین کننده های کلیدی شادکامی است. این تست، ابعاد بیرونی و موقعیتی مرتبط با شادکامی را پوشش می دهد.
تست نیازهای اساسی گلاسر (BNQ)
- موارد سنجش: پنج نیاز روان شناختی بنیادین شامل بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و تفریح.
- دلیل مکمل بودن: بررسی ارضای این نیازها می تواند ریشه های انگیزشی شادکامی یا نارضایتی را آشکار کند. این ترکیب برای طراحی مداخلات انگیزشی یا روان درمانی مبتنی بر انتخاب بسیار مفید است.
تست شخصیت نئو (NEO-FFI)
- موارد سنجش: پنج عامل بزرگ شخصیت (روان رنجورخویی، برون گرایی، پذیرش، وظیفه شناسی، انعطاف پذیری).
- دلیل مکمل بودن: بررسی رابطه بین ویژگی های پایدار شخصیتی و سطح شادکامی از نظر علمی پشتیبانی شده است. برای تحلیل علل درونی تفاوت در نمرات OHI، آزمون نئو توصیه می شود.
با انجام این تست چه چیزی به دست می آورم؟
توضیحات اولیه
در این بخش با نمونه های واقعی، نشان می دهیم که تست چگونه در موقعیت های مختلف استفاده می شود، چه چالش هایی پیش از اجرای تست وجود دارد و چه دستاورد های احتمالی پس از انجام تست حاصل می شود.
نمونه 1. کلینیک روانشناسی
- چالش اولیه: در یک کلینیک روانشناسی در مشهد، مراجعه کننده ای با علائم خفیف بی‌انگیزگی، احساس خستگی و عدم لذت از زندگی حضور یافت؛ اما هیچ یک از معیارهای تشخیصی اختلال افسردگی را به طور کامل برآورده نمی کرد.
- نقش تست: تست شادکامی آکسفورد به عنوان ابزار غربالگری، سطح رضایت کلی، خلق مثبت و نبود هیجانات منفی را سنجید و شاخصی کمّی برای بررسی وضعیت روان شناختی عمومی فرد فراهم کرد.
- دستاورد یا راه حل نهایی: درمانگر با تکیه بر نتایج آزمون، مداخلات روان شناسی مثبت نگر مانند ثبت روزانه تجارب لذت بخش و تمرین قدردانی را شروع کرد. در ارزیابی مجدد، نمره شادکامی افزایش یافت و نشانه ها به طور معنی داری کاهش یافتند.
نمونه 2. روان شناس فردی
- چالش اولیه: یک روان شناس فردی در شیراز برای درمان اضطراب اجتماعی از CBT استفاده می کرد، اما ارزیابی مشخصی از اثرات مداخله بر کیفیت کلی زندگی مراجع نداشت.
- نقش تست: تست OHI به‌صورت دوره ای در جلسات استفاده شد تا شادکامی کلی فرد، از جمله خلق مثبت و حس کنترل شخصی، پایش شود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: نمرات آزمون در طول 8 هفته افزایش تدریجی داشت و نشان داد که فراتر از کاهش اضطراب، بهبود واقعی در رضایت زندگی رخ داده است. این داده ها روند درمان را تثبیت و به عنوان شواهد اثربخشی مستند شد.
نمونه 3. دبیرستان
- چالش اولیه: مدیریت یک دبیرستان در اصفهان شاهد افت مشارکت و انگیزه در برخی کلاس ها بود، اما دلیل دقیق آن برای مشاوران مدرسه روشن نبود.
- نقش تست: تست شادکامی آکسفورد بین 80 دانش آموز اجرا شد تا شاخص خلق عمومی، میزان رضایت از زندگی روزمره و احساس شایستگی آن ها سنجیده شود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: نتایج نشان داد که گروهی از دانش آموزان نمرات پایین شادکامی دارند، در حالی که عملکرد درسی مطلوب است. برای آن ها جلسات گروه درمانی کوتاه مدت و آموزش مهارت های هیجانی اجرا شد و تعاملات اجتماعی بهبود یافت.
نمونه 4. مرکز آموزشی
- چالش اولیه: یک مرکز استعداد سنجی دانشگاهی در تهران قصد داشت بداند آیا میان موفقیت تحصیلی بالا و احساس رضایت روان شناختی دانشجویان ارتباط معناداری وجود دارد یا خیر.
- نقش تست: تست شادکامی آکسفورد به همراه داده های آموزشی و روان سنجی دیگر جمع آوری شد تا رابطه بین نمرات تحصیلی و مؤلفه های خلق مثبت بررسی شود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: نتایج نشان داد برخی از دانشجویان ممتاز دانشگاه شادکامی پایین دارند. این یافته به طراحی برنامه های حمایت روانی ویژه برای دانشجویان مستعد اما آسیب پذیر منجر شد.
نمونه 5. شرکت خصوصی
- چالش اولیه: در یک شرکت فناوری در رشت، علیرغم بهبودهای مالی و ساختاری، نرخ استعفا و نارضایتی کارکنان ثابت مانده بود و علل روان شناختی آن ناشناخته بود.
- نقش تست: با استفاده از تست OHI، سطح شادکامی کلی در بخش های مختلف شرکت اندازه گیری شد؛ نتایج به تفکیک تیم ها و موقعیت های شغلی تحلیل شد.
- دستاورد یا راه حل نهایی: تیم منابع انسانی دریافت که برخی واحد ها باوجود پاداش های مالی، خلق مثبت و احساس معنا را تجربه نمی کردند. جلسات کوچ سازمانی و بازطراحی فرایند های کاری باعث افزایش معنادار در نمرات شادکامی شش ماهه شد.
نمونه 6. مشاور یا کوچ شغلی
- چالش اولیه: یک مشاور شغلی در یک مرکز مشاوره تهران، با مراجعانی رو به رو بود که مسیر شغلی مناسبی داشتند اما دچار بی انگیزگی و نارضایتی شخصی بودند.
- نقش تست: با استفاده از تست شادکامی آکسفورد، مشخص شد که عامل نارضایتی ناشی از کمبود معنا، ارتباط اجتماعی ناکافی و خلق پایین است، نه خود مسیر شغلی.
- دستاورد یا راه‌حل نهایی: کوچ توانست برای این مراجعان برنامه های توسعه فردی و بازآفرینی معنا در شغل را طراحی کند. پس از دو ماه، افزایش معنادار در شاخص های شادکامی مشاهده شد و برخی از آن ها فعالیت های جانبی معنادار را در کنار شغل آغاز کردند.
خروجی تست چگونه خواهد بود؟
تفسیر اختصاصی و پیشرفته این تست در ای سنج شامل موارد زیر است:
- نمودار 7 مولفه شادکامی؛ هفت مولفه شادکامی فرد به صورت درصدی بر روی نمودار قرار داده شده است.
- تفسیر کامل یکی از مولفه ها؛ در نسخه رایگان، یکی از 7 مولفه این تست، به صورت کامل بررسی و تفسیر شده است.
- نمره کل به همراه توضیح؛ نمره کل به همراه توضیح تفضیلی ارائه شده است.
- تفسیر مجزا برای 7 مولفه شادکامی؛ برای هر مولفه شادکامی تفسیری مجزا و مفصل و تخصصی ارائه شده است.
- معرفی کتاب؛ کتابی برای بهبود شادکامی در افراد معرفی شده است.
شرایط انجام تست چگونه است؟
شرایط انجام تست برای محیط سازمانی (شرکت‌ها، اداره ها، تیم های حرفه ای)
شرایط اجرا
- آزمون باید در ساعاتی خارج از اوج فشار کاری اجرا شود (ترجیحاً پیش از ظهر).
- محل اجرا باید ساکت، بدون مزاحمت محیطی و دارای نور طبیعی کافی باشد.
- شرکت کنندگان باید درباره هدف غیرارزشیابانه آزمون اطلاع دقیق داشته باشند.
- محرمانگی پاسخ ها باید پیش از شروع به وضوح تضمین شود.
- اجرای تست بهتر است به صورت فردی یا در گروه های کوچک با نظارت تسهیل گر انجام شود.
الزامات ویژه
- ارائه راهنمای کتبی و شفاهی روشن درباره نحوه پاسخ دهی.
- تأکید بر بی نام بودن پاسخ ها در تحلیل سازمانی.
- هماهنگی با واحد منابع انسانی برای تفسیر داده ها بدون سوگیری مدیریتی.
- طراحی گزارش گروهی بدون اشاره مستقیم به افراد.
نکات حساسیت زا
- احتمال پاسخ دهی جانب دارانه به دلیل نگرانی از استفاده مدیریتی نمرات.
- کاهش دقت پاسخ در محیط هایی با فرهنگ سازمانی استبدادی یا فاقد شفافیت.
شرایط اجرای تست در محیط کلینیکی (مرکز روانشناسی، درمانگاه، مطب خصوصی)
شرایط اجرا
- اجرای آزمون پیش از شروع جلسات درمانی برای ارزیابی پایه ای انجام شود.
- آزمون باید در محیطی امن، خصوصی و با حضور ناظر متخصص اجرا گردد.
- زمان اجرای تست با وضعیت هیجانی و آمادگی شناختی مراجع هماهنگ شود.
- دستورالعمل شفاهی باید با وضوح و به دور از اصطلاحات فنی بیان شود.
- در صورت وجود اختلال روان پزشکی شدید، اجرای تست با احتیاط و همراه تفسیر بالینی باشد.
الزامات ویژه
- حضور روانشناس مجاز و آموزش دیده برای تفسیر همزمانی تست با سایر ابزارها.
- مستند سازی رسمی در پرونده بالینی با اشاره به محدودیت های روان سنجی.
- رعایت اصول اخلاقی رازداری
نکات حساسیت زا
- احتمال تحریف پاسخ ها در افراد با اختلال خلق یا نیاز به تأیید درمانگر.
- تداخل نتایج آزمون با اثر دارو یا شرایط روان پزشکی حاد.
شرایط اجرای تست در محیط مدرسه یا مرکز آموزشی (دبیرستان، دانشگاه، مراکز مشاوره تحصیلی)
شرایط اجرا
- اجرای آزمون در محیطی آرام و به دور از عوامل پرت کننده حواس (کلاس مستقل یا سالن مشاوره).
- آموزش شفاهی کوتاه درباره هدف آزمون با تأکید بر عدم تأثیر بر نمره یا ارزیابی تحصیلی.
- زمان اجرای آزمون متناسب با سطح تمرکز دانش آموزان یا دانشجویان (ترجیحاً ساعات میان روز).
- حضور ناظر آشنا با روان سنجی برای پاسخ به سوالات حین اجرا.
- توضیح درباره ناشناس بودن پاسخ ها برای کاهش اضطراب آزمودنی.
الزامات ویژه
- کسب رضایت نامه آگاهانه (برای زیر 18 سال از والدین).
- ارزیابی اولیه توانایی خواندن و درک مطلب آزمودنی ها.
- پیش آزمون کوتاه جهت آشنایی با فرمت پرسش ها در افراد کم تجربه.
نکات حساسیت زا
- اثرات فشار اجتماعی (Peer Pressure) بر نحوه پاسخ دهی.
- پایین بودن دقت پاسخ در دانش آموزان با انگیزش پایین یا مشکلات یادگیری.
منابع و مراجع
- American Psychological Association (APA). Standards for Educational and Psychological Testing (2014).
- International Test Commission (ITC). Guidelines on Test Use and Administration (2017).
- Argyle, M., Martin, M., & Crossland, J. (1989). Happiness as a function of personality and social encounters. In J.P. Forgas & J.M. Innes (Eds.), Recent Advances in Social Psychology.
- Hills, P., & Argyle, M. (2002). The Oxford Happiness Questionnaire: A compact scale for the measurement of psychological well-being. Personality and Individual Differences, 33(7), 1073–1082.
- Furnham, A., & Christoforou, I. (2007). Personality traits, emotional intelligence, and multiple happiness constructs. Journal of Happiness Studies, 8(3), 463–481.
- Seligman, M. E. P. (2002). Authentic Happiness: Using the New Positive Psychology to Realize Your Potential for Lasting Ful
اعتبار آزمون
روایی و پایایی از ارکان اساسی اعتبار علمی هر آزمون روان شناسی هستند. روایی نشان م ی‌دهد که تست واقعاً چه چیزی را می سنجد و پایایی میزان ثبات و تکرار پذیری نتایج آن را تضمین می کند؛ بدون این دو معیار، تفسیر نتایج آزمون فاقد ارزش علمی و کاربردی خواهد بود.
مشخصات عمومی ابزار (Test Specifications)
گروه سنی هدف
تست شادکامی آکسفورد برای افراد بزرگسال و نوجوانان بالای 16 سال طراحی شده است. در پژوهش های معتبر، این ابزار اغلب در جمعیت های دانشجویان، کارکنان و مراجعان بالینی بزرگسال به کار رفته است.
نوع آزمون
این آزمون یک ابزار خود گزارشی (Self-report) است که افراد با اتکا به ادراک ذهنی خود، به پرسش ها پاسخ می دهند؛ استفاده از فرمت خود گزارشی به دلیل ماهیت درونی و ذهنی سازه «شادکامی» انتخاب شده است .
تعداد آیتم ها و ساختار نمره گذاری
نسخه اصلی پرسشنامه دارای 29 آیتم است. هر سؤال دارای 4 گزینه پاسخ (لیكرت چهارگزینه ای) است که از 0 تا 3 نمره گذاری می شوند. برخی آیتم‌ها به صورت معکوس نمره گذاری می شوند؛ نمره کل با جمع نمرات تمام آیتم ها به دست می آید.
مدت زمان تقریبی اجرا
مدت زمان پاسخ گویی به آزمون بین 7 تا 10 دقیقه تخمین زده شده است. این ویژگی آن را برای استفاده در مطالعات میدانی، کلینیکی و سازمانی بسیار مناسب می سازد، به ویژه در مواقعی که زمان محدود است .
روش اجرا
این آزمون قابلیت اجرا به دو روش کاغذی–مدادی (Paper-pencil) و آنلاین را دارد. در مطالعات اخیر، نسخه آنلاین با رعایت استانداردهای روان سنجی نیز معتبر تشخیص داده شده است، البته به شرط کنترل شرایط اجرا و آموزش آزمودنی آزمون به صورت مصاحبه ای طراحی نشده و توصیه نمی شود، مگر برای افراد دارای ناتوانی خواندن.
زبان اصلی ابزار و وضعیت ترجمه
زبان اصلی آزمون انگلیسی بریتانیایی است؛ این تست تا به اکنون به زبان های مختلفی مانند فارسی، عربی، اسپانیایی و غیره ترجمه شده است.
معرفی سازه نظری (Theoretical Foundation)
تعریف دقیق سازه
شادکامی (Happiness) در این ابزار به عنوان ترکیبی از رضایت از زندگی، خلق مثبت، عزت نفس، احساس کنترل و درگیری معنادار در زندگی تعریف می شود. برخلاف لذت جویی موقتی، این سازه نشان دهنده شادکامی پایدار و چند بعدی است که هم شامل ارزیابی شناختی فرد از زندگی خود (مثل رضایت کلی) و هم هیجانات مثبت تجربه شده در طول زمان می شود.
نظریه یا مدل مفهومی پشت ابزار
تست شادکامی آکسفورد بر پایه رویکرد روان شناسی مثبت گرا و مشخصا کارهای مایکل آرگایل توسعه یافته است. این مدل تلفیقی از نظریه های رضایت از زندگی، هیجانات مثبت و خودپنداره مثبت است و تلاش دارد شادکامی را نه صرفا به‌عنوان خلق مثبت لحظه ای، بلکه به عنوان سازه ای با مؤلفه های پایدار روان شناختی در نظر بگیرد. این رویکرد از مؤلفه های عینی (مانند کنترل زندگی) و ذهنی (مانند لذت) به‌صورت هم زمان بهره می گیرد.
جایگاه سازه در روان شناسی علمی یا بالینی
شادکامی به عنوان یکی از شاخص های اصلی بهزیستی ذهنی (Subjective Well-Being) شناخته می شود و در روان شناسی مثبت گرا جایگاه کلیدی دارد. مطالعات متعدد نشان داده اند که سطوح بالای شادکامی با سلامت روان، تاب آوری، عملکرد بهتر شغلی و تحصیلی، روابط اجتماعی مثبت و کاهش خطر اختلالاتی مانند افسردگی مرتبط است. در روان شناسی بالینی، شادکامی به عنوان شاخص پیامد مداخلات درمانی و همچنین به عنوان متغیر حفاظتی در برابر آسیب های روانی در نظر گرفته می شود.
سوابق پژوهشی ابزار (Research Background)
تاریخچه توسعه ابزار و نام طراحان اصلی
پرسشنامه شادکامی آکسفورد در سال 1989 توسط مایکل آرگایل (Michael Argyle)، مارتین (Martin) و کراس لند (Crossland) در دانشگاه آکسفورد طراحی شد. هدف از ساخت این ابزار، ایجاد مقیاسی جامع برای سنجش شادکامی با رویکردی تجربی و چند بعدی بود که فراتر از خلق مثبت صرف را ارزیابی کند.
آزمون‌های مرتبط یا نسخه های دیگر ابزار
پرسشنامه شادکامی آکسفورد دارای نسخه فشرده تری با عنوان پرسشنامه شادکامی آکسفورد – فرم کوتاه (Oxford Happiness Questionnaire - OHQ) است که در سال 2002 توسط «هیلز و آرگایل» توسعه یافت.
این نسخه نیز شامل 29 سؤال است، اما فرم پرسش‌ها ساده تر و مستقیم تر تنظیم شده و برای پژوهش های گسترده تر و اجرا در محیط های غیربالینی مناسب تر است.
سایر آزمون‌های مرتبط که برای سنجش مؤلفه‌های مشابه به‌کار می روند، عبارت اند از:
- مقیاس رضایت از زندگی دینر (Satisfaction with Life Scale – SWLS) : تمرکز بر ارزیابی شناختی فرد از کیفیت کلی زندگی.
- مقیاس عواطف مثبت و منفی (PANAS) : سنجش فراوانی و شدت هیجانات مثبت و منفی.
- مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف: ارزیابی ابعاد عمیق تری از رفاه درونی مانند رشد شخصی، پذیرش خود و هدف مندی زندگی.
کشور / دانشگاه توسعه دهنده
این ابزار در دانشگاه آکسفورد، بریتانیا توسعه یافت و با حمایت گروه پژوهشی روان شناسی اجتماعی دانشگاه، به ویژه در حوزه روان شناسی مثبت گرا، گسترش یافت.
مطالعات معتبر داخلی یا خارجی انجام شده روی ابزار
تا به اکنون مطالعات مختلفی با کمک این تست در سراسر دنیا انجام شده است؛ برخی از این مطالعات عبارت اند از:
- رحماواتی، ساراگیه و آدلین (2023) در مطالعه‌ای با هدف بررسی ویژگی‌های روانسنجی نسخه اندونزیایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHQ)، دریافتند که این ابزار از روایی سازه و قدرت تمایز گذاری بالایی برخوردار است و برای سنجش شادکامی در پژوهش های بومی قابل اعتماد است.
- فرانسیس، براون، لستر و فیلیپچاک (1998) با بررسی نسخه اصلی پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHI) در چهار کشور (بریتانیا، آمریکا، استرالیا و کانادا) روایی و پایایی این ابزار را در نمونه های دانشجویی ارزیابی کردند. نتایج نشان داد که آزمون از پایایی درونی مطلوب برخوردار است و با مؤلفه های شخصیتی مرتبط با برون گرایی پایدار همبستگی دارد. این مطالعه، OHI را ابزاری معتبر برای سنجش شادکامی در زمینه های بین فرهنگی معرفی می کند.
- سیناراجو و همکاران (2023) با هدف بررسی ویژگی‌های روانسنجی سه ابزار شادکامی، از جمله پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHQ)، در میان زنان مبتلا به سرطان پستان در یک بافت چندقومیتی آسیایی، مطالعه‌ای انجام دادند. نتایج نشان داد که OHQ دارای پایایی درونی مطلوب (آلفای کرونباخ 0.75 تا 0.92) و ساختار عاملی دو‌بعدی معتبر با روایی واگرا و همگرا قابل قبول است. این پژوهش اعتبار OHQ را برای استفاده در جمعیت های بالینی، به ویژه بیماران مزمن، تأیید می کند.
ترجمه‌ها و تطبیق فرهنگی
پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHI) تاکنون به زبان های متعددی ماندد فارسی، چینی، ترکی، آلمانی و... ترجمه و در فرهنگ های گوناگون تطبیق داده شده است. ترجمه‌ها معمولاً بر اساس روش استاندارد ترجمه و بازترجمه (Back-Translation) و با نظارت روان سنجان محلی صورت گرفته اند.
وضعیت هنجاری در ایران
- هنجاریابی آزمون شادکامی اکسفورد توسط ثابت و کاشانی (1389).
- هنجاریابی آزمون شادکامی آکسفورد توسط هادی نژاد و زارعی بر گروهی از دانش آموزان در زنجان (1388).
- بررسی اعتبار و روایی مقیاس شادکامی آکسفورد در جامعه ایرانی توسط علی پور و آگاه هریس در (1386)
- بررسی روایی و پایایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در جامعه ایرانی توسط علی پور و نوربالا (1387).
- خصوصیات روان سنجی نسخه فارسی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان توسط نجفی و همکاران (1391).
- هنجاریابی پرسش نامه شادکامیآکسفورد در دانشجویان دانشگاه های اصفهان توسط عابدی و همکاران (1385).
- بررسی ساختار عاملی و اعتباریابی فرم الکترونیکی پرسش نامه شادکامی آکسفورد در بیماران کووید- 19 توسط میرزازاده و همکاران (1402).
- بررسی ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در نمونه ایی از نیروهای نظامی ایران توسط میرزایی و همکاران (1400).
روایی (Validity)
روایی محتوا (Content Validity)
روایی محتوایی این مقیاس در مطالعات مختلف تایید شده است، شرح برخی از گزارشات به صورت خلاصه شامل موارد زیر است:
- هادی نژاد و زارعی (1388): پرسشنامه به تعدادی از کارشناسان روانشناسی ارائه و تأیید شد
- جعفری و همکاران (1383): روایی محتوایی پرسشنامه با کمک ده متخصص تأیید شد
- میرزایی و همکاران (1400): روایی صوری مورد تأیید قرار گرفت.
روایی سازه (Construct Validity)
روایی سازه این مقیاس در پژوهش های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، گزارش روایی سازه در برخی از مطالعات عبارت اند از:
- ثابت و کاشانی (1389): اعتبار این مقیاس از طریق اعتبار سازه قابل قبول گزارش شده است
- هادی نژاد و زارعی (1388): تحلیل عاملی مرتبه دوم نشان داد OHQ سازه ای تک بعدی دارد
- علی پور و آگاه هریس (1388): همبستگی کل آیتم ها با نمره کل و ساختار پنج عاملی گزارش شد
- میرزایی و همکاران (1400): ساختار 4 عاملی استخراج و با تحلیل عاملی تأییدی تأیید شد
روایی همگرا (Convergent Validity)
بررسی ها در مورد روایی همگرای این آزمون حاکی از آن است که:
- هیلز و آرگایل (2001): همبستگی مثبت و بالا با تست های دیگر
- هادی نژاد و زارعی (1388): همبستگی بالا با پنج عامل شخصیت نئو N، E، O، A، C
- کار (2004): همبستگی با مقیاس عاطفه برادبورن (0.32)، رضایت از زندگی آرگیل (0.57)
- عابدی و همکاران (1385): همبستگی با شادکامی فوردایس 0.73
- میرزایی و همکاران (1400): همبستگی مثبت با رضایت از زندگی (r=0.56) و برون گرایی نئو (r=0.59)
روایی واگرا (Discriminant Validity)
- علی پور و آگاه هریس (1388): همبستگی منفی با نوروزگرایی EPQ
- کار (2004): همبستگی منفی با افسردگی بک (-0.52)
- میرزایی و همکاران (1400): همبستگی منفی و معنادار با روان رنجورخویی نئو (r = -0.61)
روایی ملاکی (Criterion Validity)
برای بررسی روایی ملاکی، آرگیل و همکاران (1989) از دانشجویان خواستند تا دوستانشان را بر اساس یک مقیاس ده درجه ای شادکامی درجه بندی کنند؛ همبستگی بین این درجه بندی و مقیاس شادکامی آکسفورد برابر با 0.43 بود.
والیانت (1993) نیز همبستگی 0.64 و 0.49 را بر اساس درجه بندی دوستان از شادکامی و نمره فهرست شادکامی آکسفورد گزارش کرد.
تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی (EFA & CFA)
- ثابت و کاشانی (1389): تأکید بر وجود یک عامل غالب
- هادی نژاد و زارعی (1388): 7 عامل استخراج‌شده، واریانس تبیین‌شده 0.33؛ مدل تک‌عاملی تأیید شد
- علی‌پور و آگاه هریس (1388): استخراج 5 عامل؛ تبیین 49.7٪ واریانس
- میرزایی و همکاران (1400): ساختار 4 عاملی با تحلیل عاملی تأییدی تأیید شد (RMSEA = 0.064، CFI = 0.91، IFI = 0.92)
- میرزا زاده و همکاران (1402): مدل 3 عاملی تأیید شده در تحلیل عاملی مرتبه دوم
پایایی (Reliability)
همسانی درونی (Internal Consistency)
همسانی درونی مقیاس شادکامی آکسفورد در مطالعات مختلف به وسیله ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفته است؛ گزارش برخی از این مقادیر عبارت اند از:
- هیلز و آرگایل اعتبار پرسشنامه را 0.91 و همبستگی درونی آن را بین 0.4 تا 0.65 گزارش کرده اند (هیلز و آرگیل،2001)
- فرانسیس و همکاران (1988): آلفای کرونباخ در انگلیس، آمریکا، استرالیا و کانادا به ترتیب: 0.89، 0.90، 0.89، 0.89
- ثابت و کاشانی (1389): مقدار آلفای کرونباخ 0.901؛ برای پسران 0.882 و برای دختران 0.916
- هادی نژاد و زارعی (1388): آلفای کرونباخ 0.84 در آزمون و 0.87 در آزمون مجدد
- علی‌پور و آگاه هریس (1388): آلفای کرونباخ برای کل فهرست برابر با 0.91
- آرگیل، مارتین و کراسلند (1989): ضریب آلفای کرونباخ 0.9
- فورنهام و بروینگ (1990): ضریب آلفای کرونباخ 0.87
- آرگیل و همکاران (1989): آلفای کرونباخ برای 7 عامل بین 0.64 تا 0.84
- علی‌پور و نوربالا (1387): ضریب همسانی درونی برای زنان 0.94 و مردان 0.9
- عابدی و همکاران (1385): ضریب آلفای کرونباخ 0.84، به روش اسپیرمن-براون 0.79، با روش گاتمن 0.78
- میرزایی و همکاران (1400): آلفای کرونباخ 0.84
پایایی بازآزمایی (Test-Retest Reliability)
مقادیر به دست آمده از پایایی به روش بازآزمایی در مطالعات مختلف عبارت اند از:
- هادی نژاد و زارعی (1388): ضریب همبستگی بازآزمایی در 4 هفته برابر با 0.78
- علی‌پور و نوربالا (1387): پس از 7 هفته، 0.78؛ در فاصله 3 هفته، 0.79
- علی‌پور و نوربالا (1387): بازآزمایی پس از 4 ماه، 0.67؛ پس از 5 ماه، 0.53
- عابدی و همکاران (1385): ضریب بازآزمایی 0.73
- میرزایی و همکاران (1400): بازآزمایی طی دو هفته 0.79 تا 0.82
خلأهای پژوهشی و محدودیت‌های علمی
- محدودیت‌های گزارش‌شده در مطالعات موجود؛ اغلب مطالعات از نمونه های دانشجویی یا غیربالینی استفاده کرده اند که تعمیم پذیری به جمعیت عمومی یا بالینی را محدود می کند.
- گروه های کمتر بررسی شده؛ افراد با اختلالات روان پزشکی شدید، سالمندان، کودکان و اقلیت های فرهنگی کمتر در ارزیابی های روان سنجی این ابزار بررسی شده اند.
- محدودیت های فرهنگی و زبانی؛ برخی آیتم ها در ترجمه به زبان های مختلف به بازنویسی نیاز داشته اند و تفاوت های فرهنگی ممکن است بر درک مفاهیم کلیدی شادکامی تأثیر بگذارد.
- کمبود شواهد آماری پیشرفته؛ در بسیاری از مطالعات، از روش های کلاسیک (CTT) استفاده شده و تحلیل‌های مبتنی بر IRT یا مدل‌سازی معادلات ساختاری کمتر به کار رفته اند.
- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده؛ بررسی ساختار عاملی در گروه های بالینی، مقایسه بین فرهنگی گسترده و استفاده از مدل های چند سطحی و تحلیل طولی توصیه شده است.
- سؤالات بی پاسخ یا نا پژوهیده؛ تأثیر متغیرهای شخصیتی، باورهای فرهنگی و تفاوت های جنسیتی بر نمرات شادکامی در بافت های مختلف هنوز به طور نظام مند بررسی نشده اند.
منابع و مراجع
- ثابت، مهرداد، و لطفی کاشانی، فرح. (1389). هنجاریابی آزمون شادکامی آکسفورد. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار) )، 4(15)، 7-18.
- هادی نژاد، حسن، و زارعی، فاطمه. (1388). پایایی, اعتبار, و هنجاریابی پرسشنامه شادکامی آکسفورد. پژوهشهای روان شناختی، 12(1-2 (پیاپی 23))، 62-77.
- علی پور، احمد، و آگاه هریس، مژگان. (1386). اعتبار و روایی فهرست شادکامی آکسفورد در ایرانیها. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 3(12)، 287-298.
- عابدی، محمدرضا، میرشاه جعفری، سیدابراهیم، و لیاقت دار، محمد جواد. (1385). هنجاریابی پرسش نامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاه های اصفهان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 12(2 (پیاپی 45))، 95-100.
- Hills, P., & Argyle, M. (2001). Happiness, intoversion-extraversion and happy introverts. personality and individual defferences, 30,595-608.
- Francis, L. J., Lester, D., & Philipckalk, R. (1998). Hppiness as table extraversion: A cross examination of the reliability and validity of the Oxford happiness inventory among students in the UK, USA, Australia and Canada. Personality and Individual Differences, 24(2),164-171
- Car, A. (2004). Positive psychology, The science of happiness and human strengths. New York : Brun- ner-Routledge Ltd.
- Argyle, M., & LU, L. (1991). The happiness of extroverts. Journal of Personality and Individual Differences, 11, 1011-1017.
- Argyle, M.,Martin, M. & Crossland, J. (1989). Happiness as a function of personality. In J. P. Forgas & J. M. Innes (Eds.), Recent advances in social psychology: An international perspective, (pp. 189-203). North Holland : Elsevier Science Publishers.
- Francis, L. J., Brown, I. B., Lester, D., & Philip, C. (1998). Happiness as stable extroversion : A cross-cultural examination of reliability and validity of Oxford Happiness Inventory among students in the U. K., U. S. A., Australia and Ca- nada. Journal of Personality and Individual Dif- ferences , 24,167-171.
- Furnham, A., & Brewing, C. (1990). Personality the American Geriatrics Society, 48, 473-80.
- Hills, P., & Argyle, M. (1998). Positive moods derived from leisure and their relationship to happiness and personality. Journal of Personality and Individual Differences, 25, 523-535.
- Noor, N. M. (1993). Work and family roles in re- lation to women well-being. Unpublished Ph. D. dissertation, University of Oxford.
- Valiant, G. (1993). Life events, happiness and de- pression : The half empty cup. Journal of Perso- nality and Individual Differences, 15, 447-453.
قیمت گذاری
تست‌های شخصیت‌شناسی ابزارهای ارزشمندی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا درک بهتری از ویژگی‌های شخصیتی، رفتارها و الگوهای فکری خود به دست آورند.
کاربرد تست
در ادامه بر اساس منابع معتبر و به روز، چند کاربرد برای تست شادکامی آکسفورد به صورت خلاصه ارائه می کنیم:
تست های مرتبط
چنانچه مایلید شرکت یا سازمان خود را سنجیده توسعه دهید و کاربران خود را در مسیر رشد فردی و گروهی قرار دهید می توانید از پلتفرم سازمانی ما استفاده کنید و خدمات آن را به کارمندان خود اختصاص دهید
سوالات متدوال
این تست دقیقا چه چیزی را می سنجد؟
تست شادکامی آکسفورد میزان شادکامی کلی فرد را از طریق سنجش مؤلفه‌هایی مانند خلق مثبت، رضایت از زندگی، عزت نفس، احساس کنترل و درگیری معنادار در زندگی ارزیابی می‌کند. این ابزار یک شاخص چندبعدی از کیفیت تجربه روان‌شناختی فرد در زندگی روزمره ارائه می‌دهد.
آیا تست اعتبار علمی دارد؟
بله. نسخه‌های مختلف این تست در مطالعات متعدد بین‌المللی (در کشورهای بریتانیا، آمریکا، آلمان، هند و...) و همچنین در پژوهشهای داخلی، از نظر روایی سازه، همگرا و واگرا و پایایی (همسانی درونی و بازآزمایی) تأیید شده‌اند. ضرایب آلفای کرونباخ بین 0.84 تا 0.91 گزارش شده است.
این تست برای چه افرادی مناسب است؟
این آزمون برای بزرگسالان و نوجوانان بالای 16 سال طراحی شده و در جمعیت‌های عمومی، دانشجویی، شاغل و بالینی قابل استفاده است. برای گروه‌های خاص مانند سالمندان یا بیماران مزمن نیز نسخه‌های سازگار مورد استفاده قرار گرفته است.
آیا می توان از این تست در مدارس و سازمان ها استفاده کرد؟
بله. تست شادکامی آکسفورد می تواند در سازمان ها برای پایش سلامت روان کارکنان و در مراکز آموزشی برای ارزیابی بهزیستی روانی دانش‌آموزان و دانشجویان به‌کار رود. این تست ابزار مناسبی برای طراحی مداخلات روانی–اجتماعی مبتنی بر داده‌های معتبر است
چگونه می شود به نتایج تست اعتماد کرد؟
تست بر پایه داده‌های روانسنجی معتبر طراحی شده و نمره‌دهی آن بر اساس روش‌های علمی (مانند طیف لیکرت و تحلیل عاملی) انجام می‌شود. همچنین با استفاده از نسخه بومی‌شده، نتایج با زمینه فرهنگی پاسخ‌دهنده سازگاری بالایی دارد.
تفسیر نتایج این آزمون چگونه است؟
نمره کلی شادکامی بر اساس مجموع پاسخ‌ها به 29 سؤال محاسبه می‌شود و به‌صورت عددی گزارش می‌شود. در تفسیر حرفه‌ای، تحلیل نمره به تفکیک زیرمؤلفه‌ها (مانند خلق مثبت یا رضایت زندگی) نیز ارائه می‌گردد تا تصویری دقیق‌تر از وضعیت هیجانی فرد به دست آید.
آیا نسخه های بومی یا بین المللی معتبری از این آزمون وجود دارد؟
بله. نسخه اصلی تست توسط Hills و Argyle در بریتانیا تدوین شده و به زبان‌های متعددی از جمله فارسی، ترکی، چینی و آلمانی ترجمه و تطبیق داده شده است. نسخه فارسی این تست نیز در مطالعات دانشگاهی داخل کشور روایی و پایایی بالایی نشان داده است.
انجام این تست چقدر زمان می برد؟
تست شادکامی آکسفورد شامل 29 سؤال است و به طور متوسط 7 تا 10 دقیقه زمان برای پاسخ‌گویی نیاز دارد. سرعت اجرا و سادگی ساختار آن را به ابزاری مناسب برای استفاده در محیط‌های بالینی، سازمانی و آموزشی تبدیل کرده است.