تست نیاز های اساسی ویلیام گلاسر ابزاری روان ‌شناختی مبتنی بر نظریه انتخاب است که پنج نیاز بنیادین انسان که شامل بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و تفریح می شود را ارزیابی می ‌کند. این آزمون با هدف شناسایی الگوهای انگیزشی فردی طراحی شده و به متخصصان کمک می ‌کند تا درک عمیق ‌تری از رفتار، تصمیم ‌گیری و رضایت روانی افراد به دست آورند.

معرفی تست

تاریخچه

تست نیاز های اساسی ویلیام گلاسر نخستین بار بر پایه نظریه انتخاب (Choice Theory) توسط خود ویلیام گلاسر، روان ‌پزشک آمریکایی و بنیان ‌گذار این نظریه، طراحی شد. اگرچه تاریخ دقیق ساخت اولیه آن به ‌طور رسمی در منابع دانشگاهی ثبت نشده، اما شکل ‌گیری هسته نظری تست به اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990 میلادی بازمی‌گردد که گلاسر مفاهیم اصلی نظریه انتخاب را توسعه داد.

این آزمون در ابتدا به ‌صورت ابزارهای غیر رسمی در برنامه ‌های مشاوره ‌ای مبتنی بر واقعیت ‌درمانی استفاده می‌ شد. با گسترش کاربرد نظریه انتخاب در آموزش، مشاوره و روان ‌درمانی، نسخه‌ های ساختاریافته‌ تری از تست توسط پیروان گلاسر و مراکز آموزشی وابسته نظیر Glasser Institute طراحی شد.

هدف

هدف اصلی از طراحی این تست، سنجش شدت و اولویت نسبی پنج نیاز روانی اساسی در نظریه گلاسر است: بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و تفریح. این آزمون با هدف کمک به درمانگران، مشاوران و مربیان در درک انگیزه ‌های درونی مراجعان طراحی شده و می ‌کوشد با شناسایی نیازهای غالب هر فرد، مسیر بهینه ‌تری برای مداخله یا هدایت رفتار فراهم آورد.

ساختار آزمون

تعداد سؤال‌ ها و زمان اجرا

نسخه‌ های رایج تست نیازهای اساسی گلاسر معمولاً شامل 30 تا 35 سؤال خودسنجی هستند؛ نسخه موجود در سایت ای سنج، 35 سوالی است که پاسخ ‌دهی به آن‌ به ‌طور متوسط حدود 10 تا 15 دقیقه زمان می ‌برد.

مقیاس ‌ها و زیرمقیاس‌ ها

تست بر اساس نظریه انتخاب گلاسر، پنج نیاز روانی بنیادین را در قالب پنج مقیاس اصلی می‌ سنجد که هرکدام معرف یک حوزه انگیزشی در رفتار انسان است:

• بقا  (Survival)شامل نیاز به امنیت فیزیکی، خوراک، مسکن و بهداشت؛ بازتاب ‌دهنده جنبه‌ های زیستی و ایمنی زندگی.
• عشق و تعلق  (Love & Belonging)ارزیابی نیاز به ارتباطات صمیمانه، دوستی، عشق و پذیرش اجتماعی.
• قدرت  (Power)سنجش گرایش به پیشرفت، موفقیت، اثرگذاری و تأیید اجتماعی.
• آزادی (Freedom)نمایانگر نیاز به استقلال، انتخاب آزاد و تصمیم ‌گیری شخصی.
• تفریح  (Fun) بررسی علاقه به لذت، شوخ ‌طبعی، یادگیری و تجربه ‌های خوشایند.

این ساختار به‌ صورت هم‌ عرض طراحی شده و هر مقیاس به ‌طور مستقل از دیگری ارزیابی می‌ شود.

روش نمره‌ گذاری

پاسخ‌ها بر اساس طیف لیکرت 5 درجه ‌ای (از «بسیار زیاد» تا «بسیار کم») نمره ‌گذاری می‌شوند. هر مقیاس نمره جداگانه ‌ای دارد که از جمع نمرات سؤالات مربوط به آن مقیاس به دست می‌ آید. سؤالات معکوس ‌شونده در اغلب نسخه‌ ها وجود ندارد.

نمونه سؤال

سؤال نمونه از مقیاس "بقا"
" مسایلی مانند پس انداز، مخارج زندگی، مسکن، امنیت مالی و ... تا چه اندازه ذهن شما را مشغول میدارد؟"

کاربرد تست

کاربرد تست برای مراکز و مؤسسات

کلینیک‌ های روانشناسی و مشاوره

• شناسایی نیازهای روانی غالب در مراجع برای انتخاب راهکارهای مداخله‌ ای مؤثر.
• ارزیابی ریشه‌ های تعارضات بین ‌فردی یا درون ‌فردی از منظر نارضایتی نیازهای اساسی.
• تسهیل فرآیند درمان در رویکرد های مبتنی بر نظریه انتخاب و واقعیت ‌درمانی.
• کمک به درمانگران برای طراحی برنامه‌ های متمرکز بر رضایت از زندگی و بهبود کیفیت روابط.

 سازمان‌ ها و شرکت ها

• تحلیل انگیزش درونی کارکنان بر اساس مدل پنج ‌نیازی و ارتقاء رضایت شغلی.
• شناسایی عوامل درون ‌سازمانی مرتبط با نیاز به قدرت، آزادی یا تعلق و تأثیر آن بر عملکرد کارکنان.
• طراحی مداخلات منابع انسانی مبتنی بر هم ‌راستا سازی نیازهای کارکنان و اهداف سازمانی.
• کاربرد در فرایند های انتخاب، نگهداشت و توسعه فردی کارکنان.

مدارس و مراکز آموزشی

• شناسایی گرایش ‌های انگیزشی دانش ‌آموزان برای بهبود رویکرد های آموزشی.
• تحلیل عوامل رفتاری دانش ‌آموزان (مانند افت تحصیلی، ناسازگاری یا گوشه ‌گیری) بر مبنای نیاز های ناکام ‌مانده.
• استفاده در مشاوره تحصیلی برای تقویت خودپنداره و احساس کنترل در دانش ‌آموز.
• پشتیبانی از برنامه‌ های پرورشی با هدف ارتقاء حس تعلق، آزادی در یادگیری و لذت از فرآیند آموزش.

کاربرد تست برای متخصصان و مشاوران

روانشناسان

• تسهیل ارزیابی انگیزه‌ های بنیادین مراجع در جلسات درمان فردی.
• استفاده در تشخیص‌ گذاری غیربالینی برای درک منشأ برخی اختلالات روان ‌تنی یا هیجانی.
• تحلیل الگوهای انگیزشی ناسازگار در مراجعان دارای سبک‌ های ارتباطی ناکارآمد یا رفتارهای اجتنابی.

 مشاوران شغلی و تحصیلی

• کمک به شناسایی نیازهای شخصی مؤثر در انتخاب مسیر شغلی یا تحصیلی.
• تبیین نارضایتی شغلی یا سردرگمی تحصیلی در چارچوب ناکامی در ارضای نیاز هایی مانند آزادی یا قدرت.
• مشاوره برای انتخاب مسیرهایی که با نیاز های غالب فرد هم ‌راستا هستند و احتمال رضایت بلند مدت را افزایش می‌ دهند.

کوچ‌ های فردی و سازمانی

• استفاده به ‌عنوان ابزار پایه در تحلیل انگیزش درونی و ارزش‌ های کلیدی مراجع.
• توسعه برنامه‌ های رشد فردی، تعادل زندگی و خود رهبری بر اساس ساختار نیازهای اساسی.
• کمک به شناسایی موانع انگیزشی در مسیر هدف‌ گذاری، تصمیم‌ گیری یا اقدام مؤثر.
• طراحی جلسات کوچینگ مبتنی بر تنظیم مجدد رفتارها در راستای برآورده ‌سازی نیاز های روانی بنیادین.

تست های مکمل

تست شخصیت ‌شناسی نئو – فرم بلند یا کوتاه

• موارد سنجش:  پنج عامل اصلی شخصیت (روان ‌رنجوری، برون‌ گرایی، گشودگی، توافق ‌پذیری، وظیفه ‌شناسی).
• دلیل مکمل بودن:  تلفیق این تست با آزمون نیازهای گلاسر امکان تحلیل عمیق ‌تری از نحوه پاسخ ‌دهی افراد به نیازهای روانی را فراهم می ‌سازد. به‌ طور خاص، ارتباط ویژگی‌های شخصیتی مانند برون ‌گرایی با نیاز به تعلق و قدرت می‌ تواند برای درمانگر یا کوچ بینش ‌های عملی فراهم آورد.

 تست دیسک  (DISC)

• موارد سنجش:  چهار سبک رفتاری (سلطه ‌گر، تأثیرگذار، با ثبات، وظیفه‌ گرا).
• دلیل مکمل بودن:  این ابزار مکمل مناسبی برای بررسی نحوه پاسخ رفتاری به نیازهای غالب گلاسر (مانند آزادی یا قدرت) است. ترکیب این دو تست در محیط ‌های سازمانی یا کوچینگ، الگوهای انگیزشی و رفتاری را به‌ صورت همزمان آشکار می ‌کند.

تست هوش هیجانی بار-آن  (Bar-On EQ-i)

• موارد سنجش:  هوش هیجانی در پنج حوزه اصلی و 15 مؤلفه.
• دلیل مکمل بودن:  درک و مدیریت مؤثر احساسات در کنار شناخت نیازهای روانی، نقشی کلیدی در سلامت روان دارد. این دو تست در ترکیب، ابعاد انگیزشی و تنظیم هیجانی را در یک چارچوب تحلیلی جامع به ‌ویژه در مداخلات مشاوره ‌ای و درمان‌ های فردمحور پوشش می ‌دهند.

تست طرحواره ‌های ناسازگار یانگ

• موارد سنجش:  18 طرحواره ناسازگار اولیه در پنج حوزه اصلی.
• دلیل مکمل بودن:  شناسایی طرحواره‌ های اولیه که ممکن است مانع ارضای سالم نیاز های روانی باشند، تحلیل ‌های درمانی را غنی ‌تر می ‌سازد؛ هم ‌زمانی این دو تست برای روان‌ درمانگران شناختی – رفتاری توصیه می‌ شود.

 تست رضایت شغلی مینه‌ سوتا (MSQ)

• موارد سنجش:  رضایت در ابعاد مختلف شغل مانند استقلال، جایگاه، تنوع، امنیت.
• دلیل مکمل بودن: بررسی نیاز های برآورده ‌شده در محیط کار بر اساس مدل گلاسر در کنار سنجش مستقیم رضایت شغلی، دیدگاه دقیقی از انگیزش شغلی و عدم ‌تطابق‌ های محیطی ارائه می‌ دهد.

 تست عزت ‌نفس کوپر اسمیت  (CSEI)

• موارد سنجش:  عزت‌ نفس کلی و در حوزه‌ های فردی، اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی.
• دلیل مکمل بودن:  نیاز به قدرت، تعلق و آزادی مستقیماً با تصویر خود در ارتباط است. ترکیب این دو تست برای تحلیل مراجعانی که تعارضات درونی درباره ارزشمندی خود دارند، مفید و معتبر است.

با انجام این تست چه چیزی را به دست می آورم؟

توضیحات اولیه

در این بخش با نمونه های واقعی، نشان می دهیم که تست چگونه در موقعیت های مختلف استفاده می شود، چه چالش هایی پیش از اجرای تست وجود دارد و چه دستاورد های احتمالی پس از انجام تست حاصل می شود.

نمونه 1 – کلینیک روان‌ شناسی

• چالش اولیه:  مراجعه ‌کننده‌ ای 35 ساله با احساس نارضایتی مزمن از زندگی و روابط بین ‌فردی، بدون علائم مشخص افسردگی یا اضطراب، به کلینیک مراجعه کرده بود. وی بارها تجربه شکست در روابط عاطفی و شغلی داشت.
• نقش تست:  تست نیازهای اساسی گلاسر مشخص کرد که نیاز به «عشق و تعلق» در وی بسیار بالا و درعین‌ حال ناکام مانده است. همچنین، نیاز به «آزادی» نیز در وی بسیار برجسته بود و با سبک زندگی کنترل ‌گر والدین در تعارض قرار داشت.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  بر اساس تحلیل نیازها، مسیر درمان در قالب واقعیت ‌درمانی بازتنظیم شد و تمرکز مداخلات بر خودآگاهی نسبت به نیاز های ناکام‌ مانده و تغییر رفتار های ناکارآمد قرار گرفت. رضایت عمومی مراجع در جلسات بعدی به ‌طور معناداری افزایش یافت.

نمونه 2 – روان ‌شناس فردی

• چالش اولیه:  روان‌ شناسی با مراجعانی مواجه بود که اغلب در تصمیم ‌گیری‌ های شخصی، مانند ازدواج یا مهاجرت، دچار شک و نوسان ‌های شدید بودند و حتی پس از انتخاب، احساس رضایت نداشتند.
• نقش تست:  با استفاده از تست نیازهای گلاسر، روان ‌شناس دریافت که در برخی از این افراد، تضاد میان نیاز به «امنیت» و نیاز به «آزادی» وجود دارد و اغلب یکی قربانی دیگری می ‌شود.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  در جلسات درمانی، تعارض بین این نیازها به صورت دقیق ‌تری شناسایی شد و روان ‌شناس به مراجعان کمک کرد تا سبک تصمیم ‌گیری شخصی خود را بر مبنای شناخت نیاز های واقعی بازسازی کنند.

نمونه 3 – دبیرستان

• چالش اولیه:  برخی دانش ‌آموزان با رفتارهای نافرمانی، بی ‌انگیزگی تحصیلی یا گوشه ‌گیری شناخته می ‌شدند، اما ارزیابی ‌های اولیه هیچ اختلال روانی خاصی را نشان نمی ‌داد.
• نقش تست:  اجرای گروهی تست نیازهای گلاسر نشان داد که گروهی از دانش‌ آموزان دارای نیاز بالای به «قدرت» یا «آزادی» هستند، که به دلیل سبک آموزشی یک ‌نواخت و مقررات سخت ‌گیرانه، به چالش کشیده شده ‌اند.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  با اعمال تغییراتی در برنامه‌ های آموزشی، شامل فرصت ‌های انتخاب‌ پذیری، تقویت مشارکت فعال و ارائه مسئولیت، بسیاری از این رفتارها کاهش یافت و انگیزش تحصیلی بهبود پیدا کرد.

نمونه 4 – مرکز استعدادسنجی دانشگاهی

• چالش اولیه:  دانشجویانی با عملکرد تحصیلی ضعیف به مرکز ارجاع داده می ‌شدند، درحالی‌ که بهره هوشی و توانایی ‌های شناختی آن‌ها در حد متوسط یا بالاتر بود.
• نقش تست:  تست نیازهای گلاسر نشان داد که نیازهای «تفریح» و «آزادی» در این دانشجویان به‌ طور قابل‌ توجهی بالا بود، ولی محیط تحصیلی بسیار محدود کننده و مبتنی بر اجبار بود.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  با تنظیم جلسات مشاوره ‌ای برای بازسازی انگیزه درونی و افزودن انعطاف در روش ‌های یادگیری، وضعیت تحصیلی دانشجویان بهبود یافت و مشارکت در کلاس ‌ها افزایش نشان داد.

نمونه 5 – شرکت خصوصی

• چالش اولیه:  در یک واحد کلیدی سازمان، نرخ ترک شغل افزایش یافت و نظرسنجی‌ های داخلی نشان‌ دهنده نا رضایتی مبهم کارکنان بود، بدون وجود علت واضح بیرونی یا سازمانی.
• نقش تست:  نتایج تست نیازهای گلاسر روی تیم نشان داد که نیاز به «تعلق» و «قدرت» در اکثر افراد بالا بود، اما فرهنگ سازمانی رقابتی، مشارکت تیمی را محدود می ‌کرد و دستاورد های فردی کمتر به رسمیت شناخته می ‌شد.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  ساختار تشویقی باز طراحی شد، جلسات تیمی با تمرکز بر همدلی و شناخت  نیازهای درونی کارکنان افزایش یافت و در نهایت، نرخ ماندگاری و رضایت شغلی به شکل چشم‌ گیری بهبود یافت.

نمونه 6 – کوچ شغلی

• چالش اولیه:  مراجعان در فرآیند کوچینگ شغلی دچار ابهام در مسیر حرفه ‌ای خود بودند؛ آن‌ها مدام بین انتخاب ‌های مختلف دچار تردید می ‌شدند و انگیزه ‌ای پایدار برای اقدام نداشتند.
• نقش تست:  با اجرای تست نیازهای گلاسر، نیازهای غالب شغلی مانند «قدرت»، «آزادی» یا «تفریح» در افراد شناسایی شد و مشخص شد که گزینه‌ های انتخابی آن ‌ها با نیاز های واقعی ‌شان هم ‌راستا نیست.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  مسیر های شغلی پیشنهاد شده بازتنظیم شد و تمرکز جلسات کوچینگ بر هم‌ راستا سازی انتخاب‌ های شغلی با نیازهای انگیزشی درونی قرار گرفت؛ این موضوع موجب افزایش وضوح، اعتماد به تصمیم و انگیزش عمل شد.

خروجی تست چگونه خواهد بود؟

• تفسیر اختصاصی این تست در ای سنج شامل موارد زیر است: 
• ارائه نمودار نیازهای شما؛ میزان 5 نیاز اصلی طبق نظریه گلاسر و پاسخ های شما به سوالات به صورت نمودار نمایش داده می شود.
• ارائه اولویت های نیاز ها؛ نیازهای شما بر اساس نمره کسب شده اولویت بنده شدی و به نمایش گذاشته می شود.
• تفسیر اختصاصی 5 نیاز اصلی؛ 5 نیاز اصلی به صورت مجزا توضیح و تفسیر می شوند.
• بررسی نقاط قوت نیازها
• بررسی چالش های احتمالی نیازها
• مقایسه نیازهای شما با جامعه
• مشاغل همخوان با نیازها
• معرفی فیلم
• معرفی کتاب

شرایط اجرای تست چگونه است؟

شرایط اجرای تست در محیط سازمان

شرایط اجرا

• اجرای تست در فضای آرام، بدون مزاحمت و فشار زمانی.
• اطلاع ‌رسانی شفاف به کارکنان درباره هدف غیر ارزیابانه تست.
• اطمینان از محرمانگی کامل پاسخ‌ ها و ناشناس بودن نتایج.
• هماهنگی با واحد منابع انسانی برای زمان ‌بندی مناسب اجرای گروهی.
• ارائه دستورالعمل دقیق توسط روانشناس یا مشاور سازمانی پیش از اجرا.

الزامات ویژه

• دریافت رضایت آگاهانه از کارکنان به صورت کتبی.
• بررسی آمادگی روانی کارکنان برای خودارزیابی انگیزشی.
• استفاده از نسخه استاندارد تست و پلتفرم آنلاین معتبر.
• ثبت و نگهداری نتایج با رعایت استاندارد های حفاظت از داده‌ ها.

نکات حساسیت زا

• اجتناب از استفاده ابزاری از نتایج برای تصمیمات اداری یا ارتقاء.
• توجه به سوگیری پاسخ ‌دهی در محیط‌ های دارای فشار سازمانی.
• تحلیل نتایج باید توسط متخصص آشنا با روان ‌شناسی انگیزش انجام شود.

 شرایط اجرای تست در کلینیک روانشناسی

شرایط اجرا

• فراهم ‌کردن فضای ایمن، آرام و بدون عوامل مزاحم برای پاسخ‌ دهی.
• تبیین دقیق هدف تست برای مراجع جهت کاهش اضطراب عملکردی.
• اجرای تست در ابتدای فرایند ارزیابی یا پس از برقراری رابطه درمانی.
• رعایت اصل داوطلبانه ‌بودن و عدم اجبار در شرکت در آزمون.
• پیش ‌بینی زمان کافی برای گفت ‌و گوی پس از تست با مراجع.

الزامات ویژه

• استفاده از نسخه‌ معتبر و روان‌ سنجی ‌شده برای گروه سنی مراجع.
• تحلیل نتایج توسط درمانگر آشنا با نظریه انتخاب.
• ترکیب نتایج تست با سایر ابزار های تشخیصی و مشاهدات بالینی.
• مستند سازی نتایج در پرونده بالینی با دقت و محرمانگی کامل.

نکات حساسیت زا

• تفسیر مستقل نتایج بدون پیش ‌داوری بالینی پیشین.
• اجتناب از برچسب ‌زنی یا تفسیر قطعی بدون تحلیل زمینه ‌ای.
• توجه به اثر موقعیت درمانی بر پاسخ‌ های مراجع.

شرایط اجرای تست در مدرسه یا مرکز آموزشی

شرایط اجرا

• هماهنگی کامل با مشاور مدرسه برای زمان ‌بندی و اجرای آزمون.
• اجرای گروهی با حضور ناظر آموزشی یا روان‌ شناس مدرسه.
• ارائه توضیح ساده و مناسب سن درباره هدف آزمون.
• استفاده از فرم مناسب سنی و زبانی برای دانش ‌آموزان یا دانشجویان.
• ایجاد فضای غیررقابتی و بدون قضاوت برای تشویق پاسخ‌ دهی صادقانه.

الزامات ویژه

• دریافت رضایت ‌نامه والدین (در مورد دانش‌آموزان زیر 18 سال).
• تفسیر نتایج توسط مشاور تحصیلی یا روان‌ شناس آموزشی.
• رعایت ملاحظات فرهنگی و اجتماعی دانش ‌آموزان در تحلیل داده‌ ها.

نکات حساسیت زا

• اجتناب از مقایسه نتایج بین دانش ‌آموزان.
• بررسی احتمال پاسخ ‌گویی بر اساس انتظارات مدرسه یا معلم.
• تحلیل نتایج در چارچوب تحولی و رشد روانی-هیجانی.

 منابع و مراجع

• American Educational Research Association, American Psychological Association, & National Council on Measurement in Education. (2014). Standards for educational and psychological testing. American Educational Research Association.
• American Psychological Association. (2020). Publication manual of the American Psychological Association (7th ed.). American Psychological Association.
• American Psychological Association. (2017). Ethical principles of psychologists and code of conduct. https://www.apa.org/ethics/code/
• Cohen, R. J., & Swerlik, M. E. (2018). Psychological testing and assessment: An introduction to tests and measurement (9th ed.). McGraw-Hill Education.
• Erwin, W. M. (2003). Applying choice theory in education and counseling. American Counseling Association.
• Glasser, W. (1998). Choice theory: A new psychology of personal freedom. HarperCollins.
• Glasser, W. (2001). Counseling with choice theory: The new reality therapy. HarperCollins.
• Groth-Marnat, G., & Wright, A. J. (2016). Handbook of psychological assessment (6th ed.). Wiley.
• Kim, J., & Lee, S. Y. (2015). Validation of the Basic Needs Satisfaction Scale based on Choice Theory. Journal of Counseling Psychology, 62(3), 370–380. https://doi.org/10.1037/cou0000079
• Sattler, J. M. (2014). Foundations of behavioral, social, and clinical assessment of children (6th ed.). Sattler Publishing.
• Wubbolding, R. E. (2000). Reality therapy for the 21st century. Routledge.