تست عادت مطالعه پالسانی و شارما ابزاری روان ‌سنجی برای ارزیابی شیوه‌ های مطالعه و یادگیری در دانش ‌آموزان و دانشجویان است. این آزمون به شناسایی نقاط ضعف در رفتارهای مطالعاتی مانند مدیریت زمان، تمرکز، انگیزش و آمادگی برای امتحان کمک می‌ کند. نتایج آن می ‌تواند مبنایی برای مداخلات آموزشی، مشاوره ‌ای و بهبود عملکرد تحصیلی باشد.

معرفی تست

تاریخچه

پرسشنامه عادت‌ های مطالعه پالسانی و شارما (PSSHI) در سال 1989 توسط ام. ان. پالسانی و سادهانا شارما در دانشگاه راجستان، هند طراحی شد. هدف آن‌ها طراحی ابزاری برای سنجش رفتارهای مطالعاتی دانش ‌آموزان و دانشجویان بود تا بتوانند عوامل مؤثر در موفقیت تحصیلی را شناسایی و مداخلات آموزشی مؤثرتری ارائه دهند.

از زمان طراحی اولیه، PSSHI در چندین کشور مورد استفاده قرار گرفته و نسخه‌ های ترجمه ‌شده و بومی ‌سازی ‌شده آن در مطالعات متعدد، به ‌ویژه در بافت ‌های آموزشی آسیایی و خاورمیانه‌ ای، به کار رفته‌ اند. علی ‌رغم کاربرد گسترده، شواهدی از ویرایش رسمی مجدد توسط خود طراحان منتشر نشده و بنابراین، نسخه مرجع همان نسخه 45‌سؤالی اصلی باقی مانده است.

هدف

هدف اصلی از طراحی این تست، ارزیابی جامع عادت‌های مطالعه در دانش‌آموزان و دانشجویان است؛ از جمله برنامه ‌ریزی زمان، محیط مطالعه، انگیزش، آمادگی برای امتحان و مهارت‌های یادداشت ‌برداری.
این ابزار در پاسخ به نیاز به شناسایی نقاط ضعف در شیوه‌های مطالعه و ارائه بازخورد آموزشی طراحی شده است تا مداخلات فردی یا گروهی برای بهبود عملکرد تحصیلی تسهیل شود.

ساختار آزمون

تعداد سؤال ‌ها و زمان اجرا

پرسشنامه PSSHI شامل 45 آیتم است که به صورت خودسنجی توسط آزمودنی تکمیل می‌شود. اجرای آزمون به‌ صورت آنلاین یا مدا  کاغذی در مدت ‌زمانی حدود 15 تا 20 دقیقه قابل انجام است.

مقیاس‌ ها و زیرمقیاس ‌ها

PSSHI  از 8 مقیاس اصلی تشکیل شده است که هر یک جنبه ‌ای از عادت‌های مطالعه را پوشش می ‌دهد:

• زمان‌ بندی (Time Management)بررسی میزان برنامه ‌ریزی و مدیریت زمان آزمودنی در فرایند مطالعه.
• تمرکز و توجه (Concentration)ارزیابی توانایی تمرکز ذهنی و پرهیز از عوامل حواس ‌پرت‌ کن هنگام مطالعه.
• یادداشت ‌برداری(Note Taking) سنجش مهارت فرد در خلاصه ‌سازی و نگارش نکات مهم هنگام مطالعه.
• خواندن برای درک (Reading Comprehension) تحلیل عمق پردازش و درک مفهومی مطالب خوانده ‌شده.
• آمادگی برای امتحان (Examination Preparation) بررسی راهبردها و عادات مرتبط با آمادگی پیش از آزمون ‌ها.
• یافتن محل مناسب مطالعه (Place of Study)سنجش کیفیت و ثبات مکان انتخاب ‌شده برای مطالعه.
• انگیزش مطالعه (Motivation for Study)ارزیابی انگیزش درونی فرد برای یادگیری و پشتکار در مطالعه.
• سلامت جسمانی (Well-being/Physical Conditions)بررسی تأثیر وضعیت جسمانی و سبک زندگی بر کیفیت مطالعه.

 روش نمره ‌گذاری

هر سؤال دارای سه گزینه امتیازی است که از همیشه یا بیشتر اوقات تا  به ‌ندرت یا هرگز نمره‌ گذاری می ‌شود. برخی آیتم‌ ها دارای نمره‌ گذاری معکوس هستند. نمرات زیرمقیاس ‌ها با جمع آیتم‌ های مربوط محاسبه شده و نمره کل از مجموع نمرات تمامی زیرمقیاس‌ها حاصل می ‌شود. تفسیر نهایی بر اساس نمره کل و مقایسه با میانگین ‌ها انجام می ‌شود.

 نمونه سؤال

سؤال 1:  هر روز درس می خوانم...

نوع پاسخ‌ دهی: طیف لیکرت سه ‌درجه ‌ای:  (1) به‌ ندرت یا هرگز، (2) گاهی، (3) همیشه یا بیشتر اوقات.

کاربرد تست

کاربرد تست برای مراکز و مؤسسات

 کلینیک‌ های روانشناسی و مراکز مشاوره تحصیلی

• تشخیص اختلالات مربوط به عادات ناکارآمد مطالعه در مراجعان نوجوان و دانشجو.
• طراحی مداخلات روان ‌درمانی یا شناختی-رفتاری برای بهبود تمرکز، انگیزش و مهارت‌ های مطالعه.
• کمک به شناسایی سبک‌ های مطالعه ناسازگار در افراد با مشکلات اضطراب امتحان یا افت تحصیلی.
• استفاده در ارزیابی ‌های پیش و پس از درمان برای سنجش اثربخشی مداخلات یادگیری.

 مدارس، دانشگاه‌ ها و مؤسسات آموزشی

• غربالگری دانش ‌آموزان یا دانشجویان برای شناسایی مشکلات مطالعه پیش از ورود به برنامه‌ های آموزشی فشرده.
• استفاده در جلسات مشاوره آموزشی برای طراحی برنامه‌ های مداخله تحصیلی انفرادی یا گروهی.
• ارزیابی عوامل غیرشناختی مرتبط با عملکرد ضعیف در آزمون‌ های مدرسه یا دانشگاه.
• تحلیل تفاوت‌ های فردی میان دانش ‌آموزان با عملکرد بالا و پایین از منظر رفتارهای مطالعاتی.

سازمان ‌ها و نهاد های آموزش ضمن خدمت:

• سنجش آمادگی روانی و مطالعاتی کارکنان در دوره‌ های آموزشی و ارتقاء شغلی.
• کمک به طراحی محتوای آموزشی براساس الگوهای یادگیری بزرگسالان و سبک‌ های مطالعه.
• شناسایی افراد با نیاز به آموزش‌ های تقویتی برای بهبود عملکرد در محیط‌ های دانش‌ بنیان.

کاربرد تست برای متخصصان و مشاوران

 روان ‌شناسان آموزشی و تحولی

• بررسی عادات مطالعه به عنوان یک مؤلفه در ارزیابی عملکرد تحصیلی و شناختی نوجوانان.
• تحلیل رابطه میان سبک ‌های یادگیری، ساختار خانواده و الگوهای رفتاری تحصیلی.
• کمک به مداخله ‌های چند بعدی شامل تنظیم هیجانی، انگیزش درونی و مدیریت زمان.

 مشاوران شغلی و تحصیلی

• استفاده در ارزیابی اولیه مشاوره تحصیلی برای تعیین نقاط ضعف مطالعاتی.
• هدایت انتخاب رشته یا سبک مطالعه با توجه به الگوهای یادگیری مؤثر و ناکارآمد.
• طراحی بسته‌ های توانمند سازی تحصیلی برای داوطلبان کنکور یا دانشجویان کم ‌انگیزه.

کوچ‌ های فردی و سازمانی (به‌ ویژه در زمینه یادگیری و بهره ‌وری)

• شناسایی موانع درونی مطالعه مؤثر و تنظیم برنامه عملیاتی برای بهبود آن.
• آموزش خود نظارتی، خود تنظیمی و بهینه ‌سازی زمان در فرایند یادگیری.
• پایش روند یادگیری و ارزیابی پیشرفت در جلسات کوچینگ تحصیلی یا حرفه‌ ای.

تست های مکمل

در تحلیل رفتارهای مطالعاتی دانش‌آموزان و دانشجویان، ترکیب آزمون عادت مطالعه با سایر ابزارهای روان ‌سنجی می‌ تواند درک عمیق ‌تری از عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی، انگیزش و سبک یادگیری فراهم سازد. در ادامه، مجموعه ‌ای از تست‌ های مکمل دارای بیشترین هم ‌پوشانی مفهومی و کاربردی با PSSHI معرفی می‌ شود:

تست انگیزش تحصیلی هارتر

• موارد سنجش:  انگیزش درونی، انگیزش بیرونی و اضطراب تحصیلی.
• دلیل مکمل بودن:  در حالی که PSSHI به رفتارهای مطالعه می ‌پردازد، این تست به منبع انگیزه‌ های مطالعه اشاره می ‌کند. ترکیب دو ابزار، امکان تحلیل علل درونی یا بیرونی عادات مطالعه را فراهم می ‌کند و می ‌تواند برای طراحی مداخلات انگیزشی تحصیلی استفاده شود.

تست اهمال ‌کاری تاکمن

• موارد سنجش‌:  میزان تعلل و به ‌تعویق ‌انداختن وظایف در حوزه‌ های تحصیلی.
• دلیل مکمل بودن:  بسیاری از مشکلات در عادات مطالعه با اهمال ‌کاری تحصیلی مرتبط ‌اند. استفاده همزمان از این ابزار می ‌تواند به تفکیک بین ضعف در مهارت‌ های مطالعه و مشکل در آغاز یا استمرار مطالعه کمک کند.

تست اضطراب کتل

• موارد سنجش‌:  سطوح اضطراب آشکار و پنهان.
• دلیل مکمل بودن:  اضطراب می ‌تواند یکی از عوامل زمینه ‌ساز برای اختلال در تمرکز، ضعف در آمادگی امتحان و بی‌نظمی در برنامه ‌ریزی باشد؛ ابعادی که مستقیماً در PSSHI سنجیده می‌ شوند. استفاده همزمان، امکان تحلیل روابط بین اضطراب و سبک مطالعه را فراهم می ‌کند.

تست سبک‌ های مقابله با استرس

• موارد سنجش:  شیوه‌ های مقابله ‌ای مسأله‌ محور، هیجان ‌محور و اجتنابی.
• دلیل مکمل بودن:  دانشجویانی که در مقابله با استرس دچار ضعف ‌اند، ممکن است به الگوهای ناسالم مطالعه (مانند مطالعه شب امتحانی) روی آورند. تحلیل ترکیبی می ‌تواند بینش مناسبی درباره سبک‌ های مقابله‌ ای و تأثیر آن ‌ها بر عادت مطالعه فراهم کند.

تست هوش چندگانه گاردنر

• موارد سنجش‌:  نه نوع مختلف هوش (مانند کلامی، منطقی، درون ‌فردی و...).
• دلیل مکمل بودن:  شناخت نوع هوش غالب فرد به انتخاب روش مطالعه مؤثر کمک می‌ کند. این تست مکمل می ‌تواند در تحلیل سبک ‌های یادگیری مؤثر در کنار عادات مطالعه نقش ‌آفرین باشد و برای طراحی مداخلات آموزشی فرد محور مفید باشد.

تست استعدادیابی کلیفتون

• موارد سنجش‌:  34 نقطه قوت فرد در حوزه‌ های تحصیلی، شغلی و فردی.
• دلیل مکمل بودن:  استعدادی که با روش‌ های مطالعاتی فرد هم ‌راستا نباشد، می ‌تواند منجر به اتلاف انرژی شناختی شود. استفاده همزمان با PSSHI درک عمیق‌ تری از هماهنگی بین نقاط قوت شناختی و سبک مطالعه فراهم می‌ کند.

با انجام این تست چه چیزی به دست می آورم؟

توضیحات اولیه

در این بخش با نمونه های واقعی، نشان می دهیم که تست چگونه در موقعیت های مختلف استفاده می شود، چه چالش هایی پیش از اجرای تست وجود دارد و چه دستاورد های احتمالی پس از انجام تست حاصل می شود.

 نمونه 1 – کلینیک روانشناسی (نوجوان با افت تحصیلی)

• چالش اولیه: در یک کلینیک روانشناسی، نوجوانی 15 ساله با افت شدید نمرات و بی‌ انگیزگی نسبت به درس مراجعه کرده بود. والدین نگران ابتلا به افسردگی یا اختلال یادگیری بودند.
• نقش تست: اجرای تست PSSHI نشان داد که نوجوان هیچ برنامه مشخصی برای مطالعه ندارد، مکان مطالعه ‌اش بی ‌ثبات است و پیش از امتحان دچار اضطراب شدید می ‌شود. این نتایج الگوی رفتاری غیر سازنده در عادات مطالعه را آشکار ساخت.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی: با استناد به نتایج آزمون، یک برنامه مشاوره تحصیلی و تنظیم زمان طراحی شد که در آن تمرکز بر آموزش مهارت‌های مطالعه و کاهش اضطراب امتحان بود. پس از 8 هفته، بهبودی قابل‌توجهی در عملکرد درسی و اعتماد به نفس نوجوان مشاهده شد.

نمونه 2 – روانشناس فردی (دانشجوی بزرگسال)

• چالش اولیه: دانشجوی بزرگسالی در جلسات درمان فردی، بارها از احساس ناکارآمدی و عدم موفقیت در آزمون‌ های دانشگاهی سخن می ‌گفت، در حالی که در تست‌ های هوش، عملکرد خوبی داشت.
• نقش تست: تست عادت مطالعه PSSHI نشان داد که دانشجو در مهارت‌ های یادداشت ‌برداری، تمرکز در مطالعه و برنامه ‌ریزی امتحان دچار ضعف است و بیش از حد بر مرور سریع مطالب تکیه دارد.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی: روانشناس با کمک نتایج تست، فرآیند بازآموزی راهبردهای مطالعه را آغاز کرد. پس از آموزش چند مهارت کلیدی (یادداشت‌ برداری ساختاریافته، مرور تدریجی)، نمرات ترمی دانشجو به ‌طور محسوسی افزایش یافت.

نمونه 3 – دبیرستان (غربالگری تحصیلی پایه دهم)

• چالش اولیه: در یک دبیرستان، درصد بالایی از دانش ‌آموزان پایه دهم در امتحانات نوبت اول عملکرد ضعیفی داشتند، در حالی که پیشینه تحصیلی خوبی داشتند.
• نقش تست: تست PSSHI به‌عنوان ابزار غربالگری استفاده شد. نتایج نشان داد که اکثر دانش ‌آموزان فاقد زمان ‌بندی مؤثر برای مطالعه هستند و فضای مطالعه آن‌ها دچار آشفتگی است. همچنین، انگیزش تحصیلی در بخش قابل ‌توجهی از آنان کاهش یافته بود.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی: با توجه به تحلیل نتایج، جلسات آموزش مهارت مطالعه، تنظیم فضا و انگیزش تحصیلی به‌ صورت گروهی اجرا شد. عملکرد کلی دانش ‌آموزان در نوبت دوم رشد چشم ‌گیری یافت و اضطراب امتحان نیز کاهش یافت.

نمونه 4 – مرکز استعدادسنجی دانشگاهی

• چالش اولیه: در یک مرکز مشاوره دانشگاهی، شماری از دانشجویان ممتاز علی ‌رغم نمرات ورودی بالا، در سال اول با افت تحصیلی مواجه شده بودند.
• نقش تست: تست PSSHI برای تحلیل رفتارهای مطالعاتی استفاده شد. یافته ‌ها حاکی از این بود که بسیاری از این دانشجویان هنوز سبک مطالعه دوران دبیرستان را حفظ کرده و با چالش ‌های خودتنظیمی مواجه ‌اند.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی: مرکز مشاوره کارگاه‌ هایی با محوریت تغییر سبک مطالعه متناسب با سطح دانشگاهی برگزار کرد. با تقویت مهارت‌ های زمان ‌بندی و تمرکز، دانشجویان توانستند در ترم دوم به ثبات عملکرد تحصیلی دست یابند.

نمونه 5 – سازمان آموزشی/شرکت (دوره آموزشی کارکنان)

• چالش اولیه: یک شرکت دانش ‌بنیان هنگام برگزاری دوره ارتقاء مهارت، متوجه شد برخی کارکنان در یادگیری محتواهای نظری با مشکل مواجه ‌اند، علی‌رغم تخصص فنی بالا.
• نقش تست: با اجرای آزمون PSSHI مشخص شد که این افراد فاقد برنامه ‌ریزی شخصی برای مطالعه مطالب آموزشی هستند و تمایل به یادگیری منفعلانه دارند.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی: بر اساس نتایج آزمون، دوره ‌ای مکمل برای آموزش مهارت‌ های یادگیری و مطالعه طراحی شد. پس از پایان دوره، اثربخشی یادگیری در کارکنان هدف به میزان محسوسی بهبود یافت.

نمونه 6 – مشاور شغلی/کوچ تحصیلی

• چالش اولیه: مراجعی به کوچ شغلی مراجعه کرد که قصد تغییر رشته دانشگاهی داشت اما نمی ‌توانست تشخیص دهد مشکل از انتخاب رشته بوده یا از شیوه یادگیری.
• نقش تست: تست PSSHI نشان داد که فرد از ضعف شدید در انگیزش، تمرکز و یادداشت‌ برداری رنج می ‌برد و هیچ استراتژی مؤثری برای مدیریت زمان نداشت، در حالی که به حوزه علاقه ‌مند بود.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی: کوچ با تمرکز بر آموزش مهارت‌ های مطالعه و تنظیم ساختار مطالعاتی، مراجع را در همان مسیر تحصیلی حفظ کرد و پس از چند ماه، احساس رضایت و پیشرفت تحصیلی او افزایش یافت.

خروجی تست چگونه خواهد بود؟

تفسیر اختصاصی این تست در ای سنج شامل موارد زیر است: 

• نمرات ریز مولفه ها؛ نمرات ریز مولفه های عادات مطالعه به صورت درصدی مشخص شده است.
• مولفه تقسیم بندی زمان؛ در نسخه رایگان فقط نمره و تفسیر مولفه تقسیم بندی زمان ارائه شده است.
• مام ویژگی های نسخه رایگان؛ تمامی ویژگی های نسخه رایگان از جمله نتیجه آزمون به صورت تفضیلی ارائه شده است.
• تفسیر مجزا 8 مولفه؛ نمره هر کدام از مولفه ها در نمودار به صورت جداگانه محاسبه و به بررسی هرکدام پرداخته شده است.
• راهکار و پیشنهاد؛ راهکارهایی جهت بهبود عادت های مطالعه پیشنهاد شده است.

شرایط انجام تست چگونه است؟

شرایط اجرای تست در محیط سازمانی

شرایط اجرایی

• اجرای تست باید در محیطی ساکت، با حداقل حواس ‌پرتی انجام شود.
• شرکت‌ کنندگان باید با اهداف ارزیابی آشنا باشند و رضایت آگاهانه ارائه دهند.
• دسترسی مناسب به سیستم آنلاین پایدار فراهم باشد.
• زمان ‌بندی تست در ساعاتی انجام شود که کارکنان فشار کاری نداشته باشند.
• نتایج نباید مبنای تصمیم ‌گیری تنبیهی یا محدود کننده قرار گیرد.

الزامات ویژه

• اطمینان از محرمانگی نتایج توسط منابع انسانی یا مشاور داخلی.
• همراهی روان ‌شناس سازمانی در تحلیل و ارائه بازخورد.
• انطباق تست با بافت فرهنگی و سازمانی در صورت اجرای گسترده.
• استفاده از تست صرفاً به ‌عنوان ابزار کمک تشخیصی، نه ابزار تصمیم ‌گیری مستقل.

نکات حساسیت ‌زا

• کارکنان ممکن است به ‌دلیل ارزیابی عملکردی، پاسخ‌ های محافظه ‌کارانه ارائه دهند.
• تفسیر نتایج باید با در نظر گرفتن زمینه شغلی و سبک یادگیری حرفه ‌ای صورت گیرد.

 شرایط اجرای تست در کلینیک روانشناسی

شرایط اجرایی

• آزمون باید پس از ارزیابی اولیه و بررسی نیاز روان‌ شناختی اجرا شود.
• اجرای تست باید در جلسه ‌ای مستقل، با حضور درمانگر یا در فضای نظارت ‌شده انجام گیرد.
• شرایط فیزیکی اجرای تست (نور، سکوت، زمان مناسب) کنترل شود.
• دستورالعمل‌ ها به‌ صورت دقیق و کامل برای مراجع توضیح داده شود.
• در صورت وجود اختلال روانی، انجام تست به تعویق افتاده یا با ملاحظات خاص انجام شود.

الزامات ویژه

• ارزیابی صلاحیت شناختی و زبانی مراجع قبل از اجرای تست.
• استفاده از نتایج در ترکیب با سایر ارزیابی ‌های بالینی (مثل مصاحبه).
• ذخیره ایمن نتایج در پرونده بالینی و حفظ رازداری کامل.

نکات حساسیت ‌زا

• مراجع ممکن است نتایج را به ‌عنوان قضاوت شخصی تلقی کند؛ نیاز به گفت ‌و گوی حمایتی وجود دارد.
• همزمانی با درمان‌ های دارویی یا هیجانی ممکن است پاسخ‌ دهی را دچار سوگیری کند.

 شرایط اجرای تست در مدرسه یا مراکز آموزشی

شرایط اجرایی

• تست باید با هماهنگی مشاور مدرسه و رضایت والدین (در مورد نوجوانان) انجام شود.
• اجرای گروهی در فضای آرام و تحت نظارت مدرس یا مشاور.
• پیش از تست، هدف و اهمیت آزمون برای دانش‌آموز توضیح داده شود.
• اطمینان از درک کامل دانش ‌آموزان از مقیاس پاسخ ‌ها.
• اختصاص زمان کافی (حداقل 15 دقیقه بدون وقفه) برای پاسخ ‌دهی.

الزامات ویژه

• تطبیق زبانی و سنی آزمون با گروه هدف (مثلاً حذف واژگان دشوار برای پایه‌های پایین‌تر).
• همراهی مشاور تحصیلی در تفسیر و تحلیل نتایج.
• ارائه بازخورد به زبان ساده و آموزشی به دانش‌آموز یا والدین.

نکات حساسیت‌ زا

• دانش‌آموزان ممکن است پاسخ‌ های مطلوب اجتماعی ارائه دهند.
• استفاده نادرست از نتایج می ‌تواند منجر به برچسب ‌زنی یا کاهش انگیزه تحصیلی شود.

منابع و مراجع

• American Psychological Association. (2020). APA guidelines for psychological assessment and evaluation. https://www.apa.org/about/policy/guidelines-assessment-evaluation
• Asha, N. (1992). A study of relationship between study habits and academic achievement. Unpublished master's thesis, University of Mysore, India.
• Kaplan, R. M., & Saccuzzo, D. P. (2017). Psychological testing: Principles, applications, and issues (9th ed.). Cengage Learning.
• Palsane, M. N., & Sharma, S. (1989). Palsane and Sharma Study Habit Inventory (PSSHI). National Psychological Corporation.