تست احساس تنهایی (SLFS)
تست احساس تنهایی (SLFS) ابزاری روان سنجی است که میزان تجربه ذهنی فرد از تنهایی عاطفی و اجتماعی را ارزیابی می کند.
تعداد انجام
0
تعداد نظرات
0
تعداد سوالات
24
سوال
رده سنی
تمامی سنین
امتیاز
0 از 10
زمان تقریبی
10 دقیقه
چه چیزهایی را می سنجد
1
تنهایی عاطفی
(Emotional Loneliness)
(Emotional Loneliness)
تنهایی عاطفی به احساس نبود رابطه ای صمیمانه، پایدار و حمایتگر اشاره دارد؛ مانند نداشتن یک دوست نزدیک یا شریک عاطفی که فرد بتواند در لحظات مهم زندگی به او تکیه کند. این نوع تنهایی معمولا با احساس خلأ، طرد شدگی، نادیده گرفته شدن و تجربه عمیق از نبود دلبستگی عاطفی همراه است. افرادی که در این بعد نمره بالایی می گیرند، اغلب از صمیمیت واقعی در روابطشان محروم اند، حتی اگر در جمع باشند. این مؤلفه در تشخیص ریشه های هیجانی اختلالات خلقی مانند افسردگی اهمیت دارد.
2
تنهایی اجتماعی
(Social Loneliness)
(Social Loneliness)
تنهایی اجتماعی به کمبود یا ناکارآمدی در شبکه های ارتباطی گسترده تر اشاره دارد؛ مانند نداشتن جمع دوستانه، عضویت در گروه های اجتماعی یا تعاملات روزمره با دیگران. این نوع تنهایی بیانگر فاصله گرفتن از جامعه، احساس نداشتن جایگاه یا تعلق اجتماعی است و ممکن است با انزوا، بیگانگی، یا ناتوانی در حفظ ارتباطات معنادار همراه باشد. نمره بالا در این بعد نشان دهنده ضعف در پیوند های اجتماعی بیرونی است که می تواند بر رضایت شغلی، انگیزش تحصیلی و سلامت روانی تأثیر منفی بگذارد.
توضیحات تکمیلی
تست احساس تنهایی (SLFS) یک ابزار روان سنجی معتبر برای سنجش میزان ادراک فرد از تنهایی در دو بعد اجتماعی و عاطفی است. این آزمون به شناسایی کیفیت روابط بین فردی، سطح حمایت اجتماعی و نیازهای ارتباطی افراد کمک می‌کند. استفاده از آن در بافت های بالینی، آموزشی و سازمانی امکان طراحی مداخلات هدفمند برای بهبود تعاملات و سلامت روان را فراهم می سازد.
معرفی تست
تاریخچه
پرسشنامه احساس تنهایی طراحی شده توسط آشر، هایمل و رنشاو (Asher, Hymel, & Renshaw) در سال 1984 است. این پرسشنامه نخستین بار در دانشگاه ایالتی کارولینای شرقی (East Carolina University) برای سنجش تنهایی اجتماعی و نارضایتی از روابط بین فردی در کودکان توسعه یافت. نسخه بزرگسال بر پایه همین مدل اولیه و با اعمال تعدیلات زبانی و مفهومی برای گروه سنی بالای 13 سال طراحی شده است.
در روند توسعه این ابزار، ساختار مفهومی اولیه مبتنی بر تفکیک میان تنهایی اجتماعی و عاطفی حفظ شده و نسخه های مختلفی برای گروه های سنی مختلف در مطالعات تطبیقی مورد استفاده قرار گرفته اند. اگرچه این تست مانند برخی ابزارهای مشهور ویرایش‌های رسمی متعددی نداشته است، اما مطالعات روان سنجی بین المللی و داخلی آن را از نظر پایایی، روایی و ساختار عاملی معتبر گزارش کرده اند.
هدف
هدف اصلی از طراحی این آزمون، شناسایی و اندازه گیری میزان احساس تنهایی در دو حوزه کلیدی زندگی فردی یعنی ارتباطات اجتماعی و پیوندهای عاطفی است. این پرسشنامه با تأکید بر جنبه های ذهنی تجربه تنهایی، ابزاری دقیق برای تمایز میان نارضایتی اجتماعی و انزوای عاطفی فراهم می سازد و به ویژه در بافت های بالینی، آموزشی و مشاوره ای برای ارزیابی ریسک های روانی و طراحی مداخلات پیشگیرانه کاربرد دارد.
ساختار آزمون
تعداد سؤال ها و زمان اجرا
نسخه موجود از آزمون احساس تنهایی شامل 24 آیتم است؛ زمان تقریبی اجرای آزمون بین 5 تا 7 دقیقه تخمین زده می شود.
مقیاس ها و زیرمقیاس ها
این آزمون ساختاری دو بعدی دارد:
- تنهایی اجتماعی (Social Loneliness) شامل آیتم‌هایی است که به ارزیابی احساس انزوا، نداشتن جمع دوستانه یا تعامل اجتماعی ناکافی می پردازد؛ این بعد نمایانگر ضعف در پیوندهای اجتماعی بیرونی است.
- تنهایی عاطفی (Emotional Loneliness) ارزیابی احساس فقدان حمایت عاطفی عمیق، نبود روابط صمیمانه و نارضایتی از کیفیت روابط نزدیک را شامل می شود؛ این بعد بیشتر به کیفیت روابط خانوادگی یا دوستان نزدیک اشاره دارد.
برخی نسخه ها ممکن است ساختار تک‌عاملی یا سه بعدی را نیز گزارش کنند، اما ساختار رایج و پذیرفته شده در اغلب منابع، همان دو بعدی است.
روش نمره گذاری
نمره گذاری آزمون بر اساس طیف لیکرت 5 درجه ای انجام می‌شود. برخی آیتم ها به‌صورت معکوس نمره گذاری می شوند تا سوگیری پاسخ کاهش یابد. نمره کلی با جمع نمرات تمام آیتم ها محاسبه می شود؛ همچنین، در صورت استفاده از ساختار دو‌بعدی، نمرات زیر مقیاس های اجتماعی و عاطفی به صورت جداگانه نیز گزارش می شوند.
نمونه سؤال
نمونه ای از سؤال آزمون:
سؤال 1 " برای من آسان است که دوستان جدیدی پیدا کنم."
نوع پاسخ دهی: طیف لیکرت پنج درجه ای از کاملا موافقم تا کاملا مخالفم.
این سؤال متعلق به زیرمقیاس تنهایی عاطفی است و تجربه ذهنی فرد از نبود پیوندهای عمیق عاطفی را هدف قرار می دهد.
کاربرد تست
کاربرد تست برای مراکز و مؤسسات
کلینیک های روانشناسی و مراکز درمانی
- شناسایی منابع و شدت تجربه تنهایی در مراجعان مبتلا به افسردگی، اضطراب یا اختلالات هیجانی
- تشخیص افتراقی بین تنهایی عاطفی (درون خانوادگی) و اجتماعی (بیرون خانوادگی) جهت هدف گذاری درمان
- ارزیابی پیش آزمون/ پس آزمون در مداخلات مبتنی بر بهبود روابط و تاب آوری اجتماعی
- استفاده در روان درمانی های بین فردی، طرحواره درمانی یا ACT برای درک نیازهای ارتباطی فرد
سازمان ها و شرکت ها
- شناسایی کارکنان دارای احساس انزوای سازمانی یا ضعف در پیوند های اجتماعی
- استفاده در برنامه های ارتقاء سلامت روان محیط کار، به ویژه در محیط های دور کاری یا انزوا زا
- ارزیابی وضعیت انسجام گروهی، تعلق سازمانی یا ریسک فرسودگی شغلی ناشی از تنهایی مزمن
- پشتیبانی از برنامه های رفاه روانی، کوچینگ سازمانی یا طرح های بازسازی تیمی
مدارس، دانشگاه ها و مراکز آموزشی
- شناسایی دانش آموزان یا دانشجویان در معرض انزوای اجتماعی یا فقدان حمایت عاطفی
- غربالگری اولیه جهت مداخله روان شناختی در بحران های نوجوانی، مهاجرت تحصیلی یا ورود به مقاطع جدید
- تحلیل وضعیت اجتماعی در کلاس ها و فضا های گروهی جهت بهبود تعاملات همسالان
- استفاده در مطالعات پژوهشی حوزه سلامت روان نوجوانان، حمایت تحصیلی و سواد هیجانی
کاربرد تست برای متخصصان فردی
روانشناسان بالینی و سلامت روان
- تشخیص ریشه های هیجانی در مشکلات بین فردی و اختلالات خلقی
- استفاده به عنوان ابزار کمکی در فرآیند روان درمانی فردی یا گروهی
- ارزیابی ادراک ذهنی از حمایت اجتماعی به عنوان شاخص پیش آگهی سلامت روان
مشاوران تحصیلی و شغلی
- بررسی میزان احساس تنهایی در دانش‌آموزان یا کارکنان تازه وارد و تحلیل اثر آن بر عملکرد
- استفاده در مشاوره های مربوط به ترک تحصیل، افت تحصیلی یا بی انگیزگی اجتماعی
- تحلیل چالش های ارتباطی در محیط شغلی یا تحصیلی از منظر روان شناختی
کوچ های فردی و سازمانی
- کمک به مراجع در شناسایی نقاط ضعف در شبکه های ارتباطی و طراحی برنامه ارتقاء تعامل
- استفاده در جلسات خودآگاهی، بازطراحی سبک زندگی یا تعادل کار و زندگی
- پشتیبانی از کوچینگ انتقال (Transition Coaching) در مهاجرت، تغییر شغل یا انزواهای محیطی
تست های مکمل
با توجه به ماهیت چند بعدی احساس تنهایی و ارتباط آن با هیجان، شخصیت، سلامت روان و روابط اجتماعی، استفاده از تست های مکمل می تواند تحلیل دقیق تری از منابع، پیامدها و راهکارهای مقابله با تنهایی ارائه دهد. در ادامه، فهرستی از تست های مکمل بر اساس تناسب علمی و کاربردی با تست احساس تنهایی ارائه می شود:
تست افسردگی بک (BDI-II)
- موارد سنجش: شدت نشانه های افسردگی (عاطفی، شناختی، جسمانی).
- دلیل مکمل بودن: احساس تنهایی یکی از پیش بینی‌کننده های شناخته شده افسردگی است. تحلیل همزمان این دو تست به شناسایی رابطه بین انزوای اجتماعی و اختلال خلقی کمک می کند و در مداخلات بالینی اهمیت بالایی دارد.
تست سلامت روان GHQ-28
- موارد سنجش: چهار حوزه سلامت روان: نشانه‌های جسمانی، اضطراب، اختلال عملکرد اجتماعی و افسردگی.
- دلیل مکمل بودن: ترکیب این تست با احساس تنهایی، امکان بررسی اثرات تنهایی بر عملکرد روانی فرد در سطوح مختلف (سلامتی، اضطراب، عملکرد اجتماعی) را فراهم می کند.
تست هوش هیجانی بار-آن (EQ-i)
- موارد سنجش: توانایی شناخت، مدیریت و تنظیم هیجانات در خود و دیگران.
- دلیل مکمل بودن: افراد با هوش هیجانی پایین تر معمولاً توانایی کمتری در برقراری روابط مؤثر دارند. تحلیل ترکیبی می تواند مشخص کند که آیا تنهایی تجربه شده ناشی از ضعف در مهارت های هیجانی است.
تست شخصیت‌شناسی نئو NEO-FFI یا NEO-PI-R
- موارد سنجش: پنج عامل بزرگ شخصیت (روان رنجوری، برون گرایی، گشودگی، توافق پذیری، مسئولیت پذیری).
- دلیل مکمل بودن: برون‌گرایی و روان رنجوری به شدت با تنهایی مرتبط اند. استفاده همزمان از این دو تست به تحلیل ساختاری تری از دلایل شخصیتی تنهایی کمک می کند.
تست طرحواره‌های ناسازگار یانگ
- موارد سنجش: الگوهای عمیق ناسازگار شکل گرفته در دوران کودکی (مثل طرد، بی اعتمادی، نقص).
- دلیل مکمل بودن: بسیاری از افرادی که تجربه مزمن تنهایی دارند، طرحواره هایی مانند طردشدگی، محرومیت هیجانی یا نقص را فعال دارند. این ترکیب در درمان های شناختی-طرحواره ای ضروری است.
تست سبک های مقابله با استرس
- موارد سنجش: راهبردهای شناختی و رفتاری فرد برای مواجهه با فشار روانی.
- دلیل مکمل بودن: تنهایی می تواند منبع استرس مزمن باشد یا از سبک های مقابله ناکارآمد ناشی شود. تحلیل ترکیبی به طراحی مداخلات مقابله ای اثربخش کمک می کند.
با انجام این تست چه چیزی به دست می آورم؟
توضیحات اولیه
در این بخش با نمونه های واقعی، نشان می دهیم که تست چگونه در موقعیت های مختلف استفاده می شود، چه چالش هایی پیش از اجرای تست وجود دارد و چه دستاورد های احتمالی پس از انجام تست حاصل می شود.
نمونه 1. کلینیک روانشناسی
- چالش اولیه: مراجع 28 ساله ای با شکایت از بی انگیزگی، احساس پوچی و گوشه گیری مراجعه کرد، اما در مصاحبه بالینی، نشانه های آشکار افسردگی یا اضطراب مشاهده نشد.
- نقش تست: اجرای تست احساس تنهایی مشخص کرد که بیمار سطح بالایی از «تنهایی عاطفی» دارد که ناشی از نبود رابطه حمایتی نزدیک و تعاملات صمیمانه معنادار بود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: روان درمانگر با تمرکز بر ترمیم طرحواره طرد و آموزش مهارت های رابطه محور، جلسات درمانی را هدفمندتر طراحی کرد و پس از 8 جلسه، بهبود در خلق و تعاملات اجتماعی گزارش شد.
نمونه 2 . روانشناس فردی
- چالش اولیه: دانشجوی سال اول پزشکی با شکایت از بی خوابی، بی حوصلگی و کاهش تمرکز مراجعه کرده بود، اما ارتباط بین علائم و سبک زندگی او روشن نبود.
- نقش تست: تست احساس تنهایی نشان داد که فرد سطح بالایی از تنهایی اجتماعی دارد، به ویژه به دلیل جدایی از خانواده و عدم ارتباط با همکلاسی‌ها در خوابگاه.
- دستاورد یا راه حل نهایی: با اجرای برنامه های گروه درمانی، مهارت آموزی اجتماعی و فعالیت‌های مشارکتی دانشگاهی، سطح تنهایی و علائم روان تنی در ارزیابی‌های بعدی کاهش قابل توجهی یافت.
نمونه 3. دبیرستان
- چالش اولیه: چند دانش‌آموز با افت شدید تحصیلی و انزوا از جمع گزارش شدند، اما مدرسه دلیل مشخصی برای این تغییرات رفتاری نداشت.
- نقش تست: اجرای گروهی تست احساس تنهایی نشان داد که درصد بالایی از این دانش‌آموزان دچار احساس تنهایی عاطفی به‌دلیل تجربه طرد یا بی‌توجهی در خانه هستند.
- دستاورد یا راه‌حل نهایی: مدرسه با تشکیل گروه های حمایتی و جلسات مشاوره خانوادگی، شرایط عاطفی دانش آموزان را بهبود بخشید و روند تحصیلی آن‌ها نیز بهبود یافت.
نمونه 4. مرکز استعداد سنجی
- چالش اولیه: مراجعان نوجوان در جلسات هدایت تحصیلی، به رغم استعداد بالا، انگیزه تحصیلی پایینی داشتند و تمایلی به مشارکت گروهی نشان نمی‌دادند.
- نقش تست: تست احساس تنهایی مشخص کرد که برخی از نوجوانان دچار «احساس جدایی اجتماعی» هستند که منجر به بی علاقگی به مدرسه و اهداف تحصیلی شده است.
- دستاورد یا راه حل نهایی: مرکز با طراحی برنامه های مشارکتی، گروه های همسالان و جلسات تقویت مهارت های اجتماعی، مشارکت فعال تر نوجوانان را تقویت کرد و انگیزش تحصیلی به تدریج افزایش یافت.
نمونه 5. شرکت خصوصی
- چالش اولیه: برخی از نیروهای متخصص به رغم عملکرد فنی مناسب، دچار بی انگیزگی، کناره گیری از جلسات تیمی و کاهش رضایت شغلی بودند.
- نقش تست: تست احساس تنهایی در محیط کار نشان داد که بخشی از کارکنان دچار تنهایی سازمانی و فقدان تعامل معنادار با تیم به ویژه در تیم های دورکار هستند.
- دستاورد یا راه حل نهایی: با ایجاد برنامه های تیم سازی، جلسات غیررسمی و کوچ گروهی، سطح مشارکت و رضایت کاری کارکنان به طور محسوسی افزایش یافت.
نمونه 6. کوچ یا مشاور شغلی
- چالش اولیه: مراجعی در موقعیت بازطراحی مسیر شغلی بود اما احساس بی هدفی و نا هم راستایی با محیط کاری خود را به طور مبهم توصیف می کرد.
- نقش تست: تست احساس تنهایی مشخص کرد که این احساس ناشی از نبود پیوند های معنادار در محیط کار و ناتوانی در برقراری ارتباط حمایتی با همکاران بوده است.
- دستاورد یا راه حل نهایی: با تبیین این عامل و طراحی مسیرهای شغلی مبتنی بر تعاملات اجتماعی مطلوب تر، فرد توانست موقعیت جدیدی را انتخاب کند که رضایت بالاتری برای او فراهم کرد.
خروجی تست چگونه خواهد بود؟
- ارائه نمره کل آزمون؛ نشان دهنده سطح کلی تجربه فرد از احساس تنهایی است و معمولا مبنایی برای تفسیرهای بالینی و مقایسه ای فراهم می سازد.
- تحلیل کیفی تجربه تنهایی؛ توصیف جزئی نگرانه و تحلیلی از نحوه ادراک فرد از طرد، صمیمیت و ارتباطات اجتماعی یا عاطفی در زندگی روزمره است.
- ارائه راهکار و پیشنهادات؛ بخش راهکار و پیشنهادات، مجموعه‌ای از توصیه‌های علمی و کاربردی برای کاهش احساس تنهایی و بهبود کیفیت روابط اجتماعی و عاطفی ارائه می‌دهد.
- پیشنهاد فرهنگی (کتاب و فیلم)؛ استفاده از محتواهای فرهنگی و هنری الهام بخش برای درک عمیق تر تجربه تنهایی و تشویق به خودیابی و بازسازی ارتباطی.
شرایط انجام تست چگونه خواهد بود؟
شرایط اجرای تست در محیط سازمانی (شرکت‌ها و ادارات)
شرایط اجرا
- فراهم سازی محیطی آرام و بدون مزاحمت برای پاسخ دهی کارکنان
- تضمین محرمانگی نتایج برای افزایش صداقت در پاسخ ها
- اطلاع رسانی شفاف درباره هدف اجرای تست و نحوه استفاده از نتایج
- تخصیص زمان مستقل از وظایف شغلی برای پاسخ به تست
- خودداری از استفاده اجباری و رسمی در ارزیابی عملکرد
الزامات ویژه
- دریافت رضایت آگاهانه مکتوب از کارکنان
- رعایت استاندارد های اخلاق حرفه ای در تحلیل نتایج
- تطبیق ابزار با فرهنگ سازمانی و سطح تحصیلات کارکنان
- ذخیره ایمن داده ها در سرورهای داخلی یا با رمزگذاری مناسب
نکات حساسیت زا
- خطر برچسب زنی افراد با نمرات بالا در تنهایی
- سوءبرداشت از تنهایی به عنوان نشانه ناکارآمدی شغلی
- نیاز به تمایز بین تنهایی موقعیتی (دورکاری) و پایدار
شرایط اجرای تست در کلینیک روانشناسی
شرایط اجرا
- اجرای تست در جلسه اول یا دوم برای غربال گری اولیه
- استفاده از نسخه معتبر و هنجاری شده برای جمعیت درمانی
- پایش واکنش هیجانی مراجع حین یا پس از اجرای تست
- ترجیح استفاده در کنار سایر ابزارهای سنجش خلق و روابط
- ثبت زمان پاسخ دهی برای تحلیل های تکمیلی بالینی
الزامات ویژه
- نیاز به تفسیر توسط روانشناس بالینی با صلاحیت
- ارزیابی همزمان اختلالات خلقی یا اضطرابی در موارد بحرانی
- بررسی همپوشانی با طرحواره های طرد یا نقص در رویکرد درمانی
- رعایت استانداردهای APA در تفسیر و بازخورد به مراجع
نکات حساسیت زا
- بالا بودن نمره به تنهایی به معنای نیاز به مداخله درمانی نیست
- مراجع ممکن است پاسخ ها را به صورت دفاعی یا تحریف شده ارائه دهد
- تجربه تنهایی می تواند متأثر از بحران موقعیتی یا داغ فقدان باشد
شرایط اجرای تست در مدرسه یا مرکز آموزشی
شرایط اجرا
- اجرای گروهی در محیطی بدون سر و صدا و با حداقل نظارت
- استفاده از زبان ساده و نسخه متناسب با سن (مثلاً نسخه نوجوان)
- اطلاع رسانی به دانش آموزان درباره محرمان بودن پاسخ ها
- تفکیک اجرای تست از امتحانات رسمی یا ارزیابی درسی
- استفاده همراه با سایر ابزارهای روان سنجی مانند انگیزش یا افسردگی
الزامات ویژه
- اخذ رضایت والدین در مقاطع زیر 18 سال
- همکاری با مشاور مدرسه یا روانشناس تربیتی در تحلیل نتایج
- آموزش مقدماتی به دانش آموزان در مورد مفهوم تنهایی
- اجرای تست در زمان مناسب از سال تحصیلی (ترجیحاً نه در زمان امتحانات)
نکات حساسیت زا
- خطر ایجاد اضطراب در دانش آموزانی که با تنهایی مواجه می شوند
- امکان پاسخ دهی تقلیدی در بین هم کلاسی ها در اجرای گروهی
- تفسیرهای نادرست ممکن است به جداسازی یا برچسب زنی منجر شود
منابع و مراجع
- American Psychological Association. (2020). Standards for educational and psychological testing. American Educational Research Association.
- Asher, S. R., Hymel, S., & Renshaw, P. D. (1984). Loneliness in children. Child Development, 55(4), 1456–1464.
اعتبار آزمون
مشخصات روان‌سنجی ابزار
روایی و پایایی، دو معیار بنیادین در سنجش علمی بودن یک تست روان شناسی هستند؛ روایی تضمین می کند که آزمون واقعاً همان سازه ای را می سنجد که قصد سنجش آن را دارد و پایایی نشان می دهد که نتایج آزمون در شرایط مشابه، ثبات و تکرارپذیری دارند؛ بدون این دو، نتایج تست قابل اعتماد، تفسیر پذیر یا کاربردی نخواهند بود.
مشخصات عمومی ابزار (Test Specifications)
گروه سنی هدف
این ابزار در نسخه های مختلف برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان طراحی شده است. نسخه رایج بزرگسال برای افراد 13 سال به بالا مناسب .
نوع آزمون
آزمون خودگزارشی (Self-report) است و بر پایه ارزیابی ذهنی فرد از تجربه تنهایی و ادراک اجتماعی او طراحی شده است؛ پاسخ دهنده بر اساس احساسات درونی خود، آیتم ها را روی طیف مشخصی نمره گذاری می کند.
تعداد آیتم ها و ساختار نمره گذاری
نسخه استاندارد بزرگسال شامل 24 آیتم است که با استفاده از طیف لیکرت پنج درجه‌ای (از «کاملاً مخالفم» تا «کاملاً موافقم») نمره گذاری می شود.
برخی آیتم ها به صورت معکوس نمره گذاری می‌شوند تا سوگیری پاسخ دهی کاهش یابد. نمره کل از مجموع نمرات آیتم ها به دست می آید.
مدت زمان تقریبی اجرا
اجرای این آزمون 5 تا 7 دقیقه زمان می برد؛ به دلیل سادگی آیتم‌ها و نوع خودگزارشی، برای اجرای سریع در غربالگری اولیه یا ارزیابی بالینی مناسب است.
روش اجرا
این تست می تواند به صورت آنلاین، کاغذی یا دیجیتال اجرا شود و نیاز به نظارت حضوری ندارد. در محیط های درمانی یا پژوهشی معمولاً در قالب فرم چاپی یا نرم افزارهای پرسشنامه محور به کار می رود.
نسخه های آنلاین با حفظ اصول محرمانگی و وضوح دستورالعمل قابل اتکا هستند.
زبان اصلی ابزار و وضعیت ترجمه
زبان اصلی آزمون انگلیسی است؛ این آزمون تا به اکنون به زبان های مختلفی مانند فارسی، عربی، اسپانیایی، یونانی، چینی و غیره ترجمه شده است.
معرفی سازه نظری (Theoretical Foundation)
تعریف دقیق سازه
"احساس تنهایی" یک سازه روان شناختی ذهنی و عاطفی است که به ادراک فرد از شکاف بین روابط اجتماعی مطلوب و روابط واقعی موجود اشاره دارد. این احساس لزوماً به تعداد روابط مرتبط نیست، بلکه بیشتر به کیفیت و معنای آن ها بستگی دارد. تنهایی می‌تواند هم عاطفی (فقدان صمیمیت) و هم اجتماعی (فقدان تعاملات گسترده) باشد.
نظریه یا مدل مفهومی پشت ابزار
مدل مفهومی استفاده شده در تست SLFS بر پایه نظریه ویس (Weiss, 1973) بنا شده است که تنهایی را به دو نوع اصلی تفکیک می‌کند:
- تنهایی عاطفی (Emotional loneliness)ناشی از نبود پیوند های عمیق و حمایتگر مانند رابطه با دوست صمیمی یا شریک زندگی.
- تنهایی اجتماعی (Social loneliness)ناشی از نبود پیوند با شبکه های اجتماعی وسیع تر مانند دوستان، گروه های اجتماعی و تعاملات روزمره.
این نظریه به عنوان چارچوب اصلی ساخت ابزارهای معتبر سنجش تنهایی در دهه های اخیر به کار رفته است. تست SLFS نیز بر همین تمایز نظری استوار است.
جایگاه سازه در روانشناسی علمی یا بالینی
احساس تنهایی یکی از سازه های محوری در حوزه روان شناسی سلامت، روان شناسی اجتماعی و روان شناسی بالینی است. تحقیقات گسترده آن را با افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب، افکار خودکشی، ضعف سیستم ایمنی و حتی مرگ زودرس مرتبط دانسته اند. در روان درمانی نیز تنهایی به عنوان یک عامل زمینه ساز یا پیامد اختلالات روانی شناخته می شود و در طرحواره درمانی، درمان‌های بین فردی و رویکردهای مبتنی بر پذیرش (ACT) جایگاه خاص دارد.
سوابق پژوهشی ابزار (Research Background)
تاریخچه توسعه ابزار و نام طراحان اصلی
تست احساس تنهایی که در نسخه های فارسی با عنوان SLFS شناخته می شود، بر پایه مقیاس طراحی شده توسط آشر و همکاران (1984) توسعه یافته است. نسخه اصلی برای سنجش احساس تنهایی و نارضایتی اجتماعی در کودکان و نوجوانان تدوین شد و به مرور در قالب نسخه های بزرگسال تطبیق یافت. این ابزار از لحاظ ساختار مفهومی، تحت تأثیر نظریه دوگانه تنهایی ویس (1973) است که تمایز میان تنهایی عاطفی و اجتماعی را بنیان گذاری کرد.
آزمون های مرتبط یا نسخه‌های دیگر ابزار
برخی از آزمون های مرتبط شامل موارد زیر است:
- مقیاس احساس تنهایی UCLA نسخه اصلی و تجدید نظر شده؛ یکی از پرکاربرد ترین ابزارهای سنجش تنهایی، با ساختار تک‌عاملی یا سه عاملی در نسخه های جدید.
- مقیاس احساس تنهایی دی‌یانگ – گیروولد (De Jong Gierveld Loneliness Scale)؛ سنجش تنهایی عاطفی و اجتماعی به صورت مجزا، با فرم های 6، 11 و 12 سؤالی برای بزرگسالان و سالمندان.
- مقیاس تنهایی اجتماعی و نارضایتی بین فردی در کودکان آشر و همکاران؛ نسخه اولیه SLFS که برای سنجش تنهایی کودکان 8 تا 14 سال طراحی شده و مبنای ساخت نسخه های نوجوان و بزرگسال است.
- مقیاس تنهایی ذهنی و اجتماعی راسل و همکاران؛ نسخه اولیه ای از مقیاس UCLA که بعدها اصلاح و ساختار آن پیچیده تر شد.
اگرچه تست SLFS ساختار ساده تری نسبت به UCLA دارد، اما شباهت مفهومی میان آن‌ها قابل توجه است. برخی نسخه ها با کاهش آیتم‌ها به 20 یا کمتر، برای غربالگری سریع تر نیز طراحی شده اند.
کشور/ دانشگاه توسعه دهنده
نسخه اصلی این ابزار در ایالات متحده آمریکا و در زمینه تحقیقات روان شناسی رشد و اجتماعی توسعه یافت. طراحان آن با همکاری در حوزه روان شناسی مدرسه و روابط همسالان، این مقیاس را در دانشگاه‌های آمریکای شمالی طراحی و اعتبارسنجی کردند.
مطالعات معتبر داخلی یا خارجی انجام شده روی ابزار
در سطح بین‌المللی، مطالعات متعدد بر روایی سازه، همگرای آن با افسردگی و سلامت روان، و ساختار عاملی ابزار انجام شده است؛ برخی از این مطالعات عبارت اند از:
- مطالعه ای توسط ابسوتانی، درشر، ریز، و همکاران (با هدف بررسی عملکرد روان سنجی نسخه کوتاه شده پرسشنامه احساس تنهایی آشر (1984) انجام شد. پژوهش با استفاده از نظریه سؤال پاسخ (IRT) نشان داد که 9 آیتم غیرمعکوس نسبت به آیتم‌های معکوس، پایایی و دقت اندازه‌گیری بالاتری دارند.
- گالاناکی، پولی کرونوپولو و بابالیس (2008) در دانشگاه آتن، با هدف بررسی رابطه بین احساس تنهایی و ناسازگاری اجتماعی در کودکان دارای ریسک رفتاری، از مقیاس تنهایی و نارضایتی اجتماعی آشر (1984) استفاده کردند. نتایج نشان داد که کودکان در معرض مشکلات رفتاری نسبت به گروه سالم، سطح بالاتری از احساس تنهایی را تجربه می‌کنند. بیشترین همبستگی بین تنهایی و رفتارهای درون‌ریز مانند کناره‌گیری، افسردگی و بی‌توجهی مشاهده شد.
ترجمه ها و تطبیق فرهنگی
این مقیاس در کشورهای مختلف از جمله استرالیا، کانادا، چین، آلمان، یونان، هند، اسرائیل، ایتالیا، کره، ترکیه و بریتانیا استفاده و ترجمه شده و مطالعات تطبیقی، بر پایایی فرهنگی و معناداری مفهومی آن تأکید داشته اند.
وضعیت هنجاری در ایران
- ویژگی های روان سنجی مقیاس احساس تنهایی دانشجویان (SLFS)توسط رضایی و همکاران (1392).
- بررسی کارآیی یک مقیاس برای سنجش احساس تنهایی در دانش آموزان دوره راهنمایی توسط حسین چاری و خیر (1381).
روایی (Validity)
روایی سازه (Construct Validity)
در پژوهش حسین چاری و خیر (1381)، برای تعیین روایی سازه از تحلیل عاملی با استفاده از مؤلفه های اصلی و چرخش واریماکس استفاده شد و معنی دار گزارش گردید.
- در پژوهش رضایی و همکاران (1392)، این تست پس از تحلیل عاملی، دو عامل استخراج نمود که 27/40 درصد واریانس کل را تبیین کردند. این عوامل بر اساس مبانی نظری احساس تنهایی به‌عنوان «عامل عاطفی» و «عامل اجتماعی» نام گذاری شدند.
روایی همگرا (Convergent Validity)
در پژوهش رضایی و همکاران (1392)، همبستگی این تست با نمرات افسردگی برابر با 0.41، با اضطراب برابر با 0.30، و با استرس برابر با 0.39 به دست آمد.
- در پژوهش حسین چاری و خیر (1381)، ضریب همبستگی بین نمره کل هر آزمودنی در مقیاس احساس تنهایی با نمره او در هر یک از سؤالات بررسی شد؛ همچنین همبستگی این مقیاس با مقیاس عزت‌نفس کوپراسمیت بررسی و روایی آن تأیید شد.
اعتبار سازه (Construct Validity)
در پژوهش گالاناکی و همکاران (2008)، ابزار به زبان یونانی ترجمه و با روش بازترجمه (back-translation) اصلاح شد. اعتبار سازه نسخه یونانی تأیید گردید.
پایایی (Reliability)
همسانی درونی (Internal Consistency)
- در پژوهش ولیمالای، میزان همسانی درونی با روش آلفای کرونباخ 0.88 به دست آمده است.
- در پژوهش حسین چاری و خیر (1381)، همسانی درونی با آلفای کرونباخ برابر 0.81 گزارش شد.
- در پژوهش رضایی و همکاران (1392)، ضریب آلفای کرونباخ برای نمره کلی 0.84، برای خرده‌مقیاس تنهایی عاطفی 0.82، و برای خرده‌مقیاس تنهایی اجتماعی 0.71 به دست آمد.
- در پژوهش گالاناکی و همکاران (2008)، ضریب پایایی آزمون در نمونه یونانی 0.86 گزارش شد.
پایایی بازآزمایی (Test-Retest Reliability)
- در پژوهش حسین چاری و خیر (1381)، میزان پایایی کل آزمون برابر با 0.79 و ضریب پایایی گاتمن نیز 0.79 گزارش شد.
پایایی دو نیمه سازی (Split-Half Reliability)
- در پژوهش حسین چاری و همکاران، میزان همسانی درونی با توجه به همبستگی 0.66 بین دو نیمه آزمون گزارش شد.
تحلیل پایایی بر اساس نظریه سؤال پاسخ ((IRT) Item Response Theory Reliability)
- در پژوهش ابسوتانی و همکاران (2012)، به‌جای ضریب آلفای کرونباخ کلاسیک، از مدل IRT استفاده شد. شاخص‌های دقت اندازه گیری مانند ضریب تمایز (Discrimination) و اطلاعات آیتم (Item Information) نشان دادند که آیتم‌های غیرمعکوس (مثلاً «من احساس تنهایی می‌کنم») پایایی بالاتری نسبت به آیتم‌های معکوس دارند. ساختار 9 آیتمی غیرمعکوس اطلاعات روان‌سنجی دقیق‌تر و ثبات بیشتری را در سراسر طیف ویژگی تنهایی نشان می دهد.
خلأهای پژوهشی و محدودیت‌های علمی
- محدودیت های گزارش شده در مطالعات موجود: بسیاری از مطالعات به نسخه کودکان تمرکز داشته اند و ساختار روان سنجی در جمعیت بزرگسال یا سالمند کمتر بررسی شده است.
- گروه های کمتر بررسی شده: کاربرد این تست در گروه های خاص مانند کودکان با نیازهای ویژه، اختلالات رشدی یا زمینه های فرهنگی غیربومی به ندرت مطالعه شده است.
- محدودیت‌های فرهنگی و زبانی: علی رغم ترجمه به زبان های مختلف، در بسیاری از موارد فرآیند تطبیق فرهنگی (مثل تحلیل عاملی تأییدی در بافت جدید) به طور کامل انجام نشده است.
- کمبود شواهد آماری پیشرفته: برخی پژوهش‌ها هنوز از روش های سنتی مانند آلفای کرونباخ استفاده می کنند و تحلیل های مبتنی بر نظریه سؤال پاسخ (IRT) یا مدل سازی معادلات ساختاری کم تر گزارش شده است.
- پیشنهاد هایی برای پژوهش‌های آینده: پیشنهاد شده است که ساختار عاملی تست در گروه های سنی مختلف و بافت های بین فرهنگی با استفاده از روش های پیشرفته تر بازآزمون شود.
- سؤالات بی پاسخ یا نا پژوهیده: رابطه دقیق بین ابعاد تنهایی (عاطفی و اجتماعی) با الگوهای شناختی و نوروفیزیولوژیک هنوز به صورت منسجم بررسی نشده است.
منابع و مراجع
- رضایی، علی محمد، صفایی، مریم، و هاشمی، فاطمه سادات. (1392). ویژگی های روان سنجی مقیاس احساس تنهایی دانشجویان (SLFS). روان شناسی بالینی، 5(3 (پیاپی 19))، 81-90.
- مسعود حسین چاری محمد خیر (1381). بررسی کارآیی یک مقیاس برای سنجش احساس تنهایی در دانش آموزان دوره راهنمایی. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز 1381 شماره 37.
- Asher S, Hymel S, & Renshaw PD. Loneliness in children. Child Aselton Dev. 1984; 55(4): 1456 1464.
- Vellymalay SKN. Loneliness and Social Dissatisfaction among Preschool Children. Can Soc Sci. 2010; 6(4):167-174.
قیمت گذاری
تست‌های شخصیت‌شناسی ابزارهای ارزشمندی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا درک بهتری از ویژگی‌های شخصیتی، رفتارها و الگوهای فکری خود به دست آورند.
کاربرد تست
در ادامه فهرستی علمی، دقیق و مستند از کاربرد های تخصصی تست احساس تنهایی (SLFS) آشر بر اساس منابع علمی و معتبر ارائه می شود:
تست های مرتبط
چنانچه مایلید شرکت یا سازمان خود را سنجیده توسعه دهید و کاربران خود را در مسیر رشد فردی و گروهی قرار دهید می توانید از پلتفرم سازمانی ما استفاده کنید و خدمات آن را به کارمندان خود اختصاص دهید
سوالات متدوال
این تست دقیقا چه چیزی را می سنجد؟
تست احساس تنهایی آشر میزان احساس تنهایی و نارضایتی اجتماعی کودکان در محیط مدرسه را می سنجد؛ این ابزار بر پایه ارزیابی های خودگزارشی، جنبه هایی مانند احساس طردشدگی، نبود دوستی، کمبود حمایت اجتماعی و ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی مؤثر را ارزیابی می کند.
آیا این تست از نظر علمی معتبر است؟
بله، تست آشر از روایی و پایایی بالایی برخوردار است. در مطالعات داخلی و بین‌المللی، ضرایب آلفای کرونباخ بین 0.81 تا 0.88 و شواهدی از روایی سازه، همگرا و تحلیل عاملی تأییدکننده برای آن گزارش شده است.
این تست برای چه افرادی مناسب است؟
این تست برای کودکان افراد 13 ساله به بالا طراحی شده و برای افرادی مناسب است که احتمال تجربه احساس تنهایی، انزوا یا مشکل در تعاملات اجتماعی دارند.
آیا می توان از این تست در محیط های بالینی و آموزشی استفاده کرد؟
بله، این ابزار کاربرد گسترده‌ای در مدارس، کلینیک های مشاوره کودک، مراکز روان شناسی رشد و مداخلات حمایتی آموزشی دارد. از آن می‌توان برای غربالگری روانی، ارزیابی مداخلات اجتماعی یا طراحی برنامه های ارتقاء مهارت های بین فردی استفاده کرد.
چگونه می شود به نتایج تست اعتماد کرد؟
روایی سازه، تحلیل عاملی، همبستگی با آزمون‌های مرتبط (مانند اضطراب و افسردگی) و ضرایب پایایی گزارش‌شده در مطالعات متعدد داخلی و خارجی، پشتوانه علمی معتبری برای اعتماد به نتایج فراهم می کنند. نسخه فارسی آن نیز دارای تطبیق فرهنگی معتبر و استانداردسازی بومی است.
تفسیر نتایج این آزمون چگونه است؟
نمره کلی آزمون بین 16 تا 80 بوده و نمرات بالاتر نشان دهنده سطوح بالاتر تنهایی و نارضایتی اجتماعی است. برخی نسخه ها همچنین نمرات جداگانه ای برای تنهایی عاطفی و تنهایی اجتماعی ارائه می دهند.
آیا نسخه های بومی یا بین المللی معتبری از این آزمون وجود دارد؟
بله. این تست در کشورهای متعددی از جمله یونان، ترکیه، کره، چین، آلمان، استرالیا و ایران ترجمه و استانداردسازی شده است. نسخه فارسی آن نیز در مطالعات متعدد توسط پژوهشگران ایرانی (مانند حسین‌چاری، خیر، رضایی و همکاران) بررسی شده و روایی و پایایی آن تأیید شده است.
انجام این تست چقدر زمان می برد؟
این پرسشنامه شامل 24 آیتم بوده و در حدود 10 تا 15 دقیقه قابل اجراست.