روایی و پایایی از مهم ‌ترین معیارهای علمی در ارزیابی کیفیت یک آزمون روان ‌شناسی هستند. روایی نشان می ‌دهد که آیا آزمون واقعاً آن چیزی را می‌ سنجد که ادعا می ‌کند یا نه، در حالی ‌که پایایی به میزان ثبات و تکرار پذیری نتایج آزمون در شرایط مشابه اشاره دارد. آزمونی با پایایی بالا اما بدون روایی، اگرچه نتایج ثابتی تولید می‌ کند، اما ممکن است اطلاعات نادرستی ارائه دهد. بنابراین، وجود هر دو ویژگی برای اطمینان از دقت، اعتبار و قابلیت تفسیر نتایج آزمون در کاربرد های حرفه ‌ای کاملاً ضروری است.

مشخصات عمومی ابزار (Test Specifications)

گروه سنی هدف

مناسب برای افراد 7 سال به بالا تا بزرگسالان، به‌ ویژه نوجوانان، جوانان و بزرگسالانی با توانایی شناختی در محدوده طبیعی است و برای کودکان کم‌ سن ‌تر، نسخه رنگی ریون (Colored Progressive Matrices) توصیه می‌ شود.

نوع آزمون 

این آزمون از نوع عملکردی (Performance-based) می باشد؛ آزمودنی‌ ها با مشاهده ماتریس‌ های تصویری و انتخاب گزینه مناسب، توانایی استدلال انتزاعی خود را نشان می ‌دهند. این آزمون غیرکلامی است و نیازی به پاسخ ‌دهی نوشتاری یا خود گزارشی ندارد.

تعداد آیتم ‌ها و ساختار نمره‌ گذاری

آزمون شامل 60 آیتم است که در 5 مجموعه 12‌تایی A  تا E سازمان ‌دهی شده‌ اند. هر پاسخ درست یک امتیاز دارد. نمره نهایی به صورت نمره خام (0 تا 60) محاسبه می ‌شود و می ‌تواند به درصد رتبه ‌ای یا نمره معادل هوش (IQ) تبدیل شود.

مدت زمان تقریبی اجرا

به‌ طور متوسط بین 45 تا 60 دقیقه طول می‌ کشد؛ زمان اجرا بسته به سن و سرعت پاسخ ‌دهی افراد ممکن است متغیر باشد، اما محدودیت زمانی رسمی ندارد.

روش اجرا 

قابل اجرا به دو صورت کاغذی-مدادی (Paper-Pencil) و دیجیتال یا آنلاین است.
در نسخه دیجیتال، آزمودنی گزینه صحیح را با کلیک انتخاب می‌ کند و اجرای گروهی یا انفرادی امکان ‌پذیر است و معمولاً بدون نیاز به مصاحبه انجام می ‌شود.

زبان اصلی ابزار و وضعیت ترجمه

زبان اصلی آزمون انگلیسی است و توسط جان سی. ریون در انگلستان طراحی شد.
این ابزار به‌ طور رسمی به زبان فارسی و بسیاری از زبان‌ های دیگر ترجمه شده و در ایران نیز چندین بار هنجاریابی و اعتبارسنجی شده است. نسخه‌ های ترجمه ‌شده با حفظ ساختار تصویری آزمون، اعتبار خود را حفظ کرده ‌اند.

معرفی سازه نظری (Theoretical Foundation)

تعریف دقیق سازه

هوش سیال (Fluid Intelligence) سازه ‌ای است که در آزمون ریون مورد سنجش قرار می ‌گیرد. این نوع هوش به توانایی فرد در حل مسائل جدید، استدلال انتزاعی، درک روابط منطقی و تطبیق با موقعیت ‌های ناآشنا بدون اتکا به دانش پیشین اشاره دارد. هوش سیال جنبه ‌ای از عملکرد شناختی است که بیشتر به ظرفیت ‌های زیستی و پردازش ذهنی وابسته است تا تجربه‌ های یادگیری.

نظریه یا مدل مفهومی پشت ابزار

مبنای نظری آزمون ریون از نظریه عامل عمومی هوش (g)  برگرفته شده که توسط چارلز اسپیرمن معرفی شد. طبق این نظریه، عملکرد افراد در انواع مختلف آزمون‌ های شناختی، به ‌ویژه آن ‌هایی که به استدلال و حل مسئله نیاز دارند، تحت تأثیر یک عامل عمومی (g factor) قرار دارد.
ریون طراحی خود را به ‌گونه ‌ای پایه ‌ریزی کرد که با حذف عوامل زبانی و فرهنگی، سنجش خالص ‌تری از عامل g ارائه دهد. این آزمون بعدها با مدل‌ های Cattell-Horn-Carroll (CHC)  نیز هم‌ راستا شناخته شد که هوش سیال (Gf) را به ‌عنوان یکی از مؤلفه ‌های اصلی در ساختار هوش معرفی می ‌کند.

جایگاه سازه در روان ‌شناسی علمی یا بالینی

هوش سیال به ‌عنوان یکی از بنیادی ‌ترین ابعاد شناخت انسان، در روان ‌شناسی شناختی، رشد، آموزش و روان ‌شناسی بالینی نقش محوری دارد. ارزیابی آن برای غربالگری شناختی، تشخیص ناتوانی ‌های یادگیری، پیش ‌بینی پیشرفت تحصیلی و تحلیل عملکرد شغلی اهمیت دارد.
در روان ‌شناسی بالینی، بررسی هوش سیال می ‌تواند در افتراق بین اختلالات نوروسایکولوژیک، اختلالات یادگیری و اختلالات روان ‌پزشکی یاری ‌رسان باشد. همچنین در مطالعات علوم اعصاب شناختی، هوش سیال با ساختارها و عملکرد های مغزی مرتبط دانسته می ‌شود.

سوابق پژوهشی ابزار (Research Background)

تاریخچه توسعه ابزار و نام طراحان اصلی

آزمون ماتریس‌ های پیشرونده ریون نخستین ‌بار در سال 1938 توسط جان کارول ریون  طراحی شد. هدف او ساخت ابزاری برای سنجش عامل عمومی هوش (g) بر پایه نظریه اسپیرمن بود. ساختار تصویری و غیرکلامی آزمون به ‌گونه ‌ای طراحی شد تا متأثر از زبان و فرهنگ نباشد.

آزمون‌ های مرتبط یا نسخه‌ های دیگر ابزار

از این ابزار نسخه ‌های مختلفی توسعه یافته است:

• Colored Progressive Matrices (CPM) برای کودکان یا بزرگسالان با ناتوانی شناختی
• Standard Progressive Matrices (SPM) نسخه اصلی و پرکاربرد
•  Advanced Progressive Matrices (APM) برای افراد با توانایی شناختی بالا

همچنین آزمون Raven’s Vocabulary Scales  به‌ عنوان مکمل برای ارزیابی همزمان هوش متبلور ارائه شده است.

کشور/ دانشگاه توسعه ‌دهنده

آزمون ریون در بریتانیا و تحت نظارت دپارتمان روان ‌پزشکی دانشگاه University College London (UCL) توسعه یافت. از دهه 1940 به بعد، آزمون به‌ طور گسترده در سطح بین‌ المللی مورد استفاده قرار گرفت.

مطالعات معتبر داخلی یا خارجی انجام ‌شده روی ابزار

مطالعات معتبر مختلفی در سراسر دنیا در مورد تست هوش ریون انجام شده است؛ برخی از آن ها عبارت اند از:

• در سال 2006، احمد عبدالخالق و جان ریون مطالعه ‌ای با هدف هنجاریابی آزمون ماتریس‌ های پیشرونده استاندارد ریون (SPM) برای دانش‌آموزان 8 تا 15 ساله در کویت و مقایسه آن با هنجارهای بین‌المللی انجام دادند. نتایج این پژوهش نشان داد که آزمون از روایی بین ‌فرهنگی بالایی برخوردار است و ساختار آن در فرهنگ‌ های مختلف پایدار باقی می‌ماند. همچنین، تأثیر تفاوت‌ های فرهنگی بر نمرات کمتر از حد انتظار بود و عوامل محیطی ناشناخته نقش برجسته ‌تری در تغییرات نمره داشتند.
• در سال 2005، احمد عبدالخالق مطالعه‌ای را بر روی 6,529 کودک 8 تا 15 ساله در کویت با هدف بررسی پایایی و روایی عاملی آزمون ریون SPM انجام داد. نتایج نشان دادند که پایایی بازآزمایی در نمونه‌ای از 968 نفر بین 69 تا 0.85 و آلفای کرونباخ بین 0.88 تا 0.93 بود که بیانگر ثبات زمانی مناسب و همسانی درونی بالا است. بارهای عاملی پنج مجموعه آزمون بین 0.73 تا 0.89 گزارش شد که نشان‌دهنده روایی عاملی مطلوب و ساختار یک‌عاملی منسجم آزمون در جمعیت کویتی بود.
• در سال 2020، لیلیا روسی-کاسه و همکاران، مطالعه‌ای را روی 1067 دانش‌آموز آرژانتینی 13 تا 18 ساله با هدف هنجاریابی آزمون ماتریس‌های پیشرونده استاندارد ریون (SPM) و بررسی تداوم اثر فلین انجام دادند. نتایج نشان داد که نمرات با افزایش سن رشد می‌کنند اما در سنین بالاتر به حالت پایدار می‌رسند. همچنین، اثر فلین همچنان پابرجا بود و تغییراتی در الگوی دشواری بین سری‌های C و D آزمون مشاهده شد، که با یافته‌های مشابه بین‌المللی همسو بود.
• در سال 2008، جِی. فیلیپ راشتن و یلنا چووروویچ با هدف بررسی نمرات هوش در جمعیت بزرگسال صربستان، مطالعه‌ای روی 608 فرد 17 تا 65 ساله با استفاده از آزمون ریون SPM انجام دادند. میانگین نمره کسب‌شده برابر با 48 از 60 بود که معادل درصد رتبه‌ای 31 بر اساس نرم آمریکایی سال 1993 و معادل IQ تقریبی 93 برآورد شد. پس از اعمال تعدیلات زمانی و فرهنگی، IQ نهایی صربستان حدود 88 برآورد شد. تفاوت معناداری بین جنسیت یا دین مشاهده نشد و پایایی فرهنگی آزمون تأیید شد.
• در سال 2008، براورز، فان د فایفر و فن همرت با هدف بررسی تاریخی و فراتحلیلی نمرات آزمون ریون، داده‌های 798 نمونه از 45 کشور (N=244,316) بین سال‌های 1944 تا 2003 را تحلیل کردند. نتایج نشان داد که اثر فلین در کشورهای با درآمد بالا و پایین قابل مشاهده است، اما شدت آن با ویژگی‌های آموزشی و توسعه اقتصادی کشورها تفاوت دارد. این مطالعه یکی از بزرگ‌ترین تحلیل‌های بین‌فرهنگی درباره آزمون ریون است و روایی بین ‌فرهنگی و حساسیت آن به متغیرهای محیطی را تأیید می ‌کند.
• در سال 2021، کویروز-گارسیا، اسپیریتو-سانتو و پیریش مطالعه‌ای را با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی آزمون ریون SPM در یک نمونه جامعه‌نگر پرتغالی (n = 522، با دامنه سنی 12 تا 95 سال) انجام دادند. نتایج نشان داد که نمرات آزمون به‌ طور معناداری تحت تأثیر سن، جنس، تحصیلات و محل زندگی قرار دارند. همچنین، آزمون از نظر پایایی و ثبات زمانی (test-retest reliability) مناسب ارزیابی شد. این یافته‌ها نشان‌ دهنده قابلیت استفاده علمی آزمون ریون در جمعیت پرتغال هستند.
• در سال 2014، رشید سبیبی، یوسف ابوسالح و احمد آحامی از دانشگاه ابن طفیل مراکش، مطالعه‌ای را با هدف هنجاریابی آزمون ریون SPM بر روی 1177 دانش‌آموز 11.8 تا 17.7 ساله در منطقه روستایی سیدی الکامل انجام دادند. نتایج نشان داد میانگین نمره شرکت ‌کنندگان پایین ‌تر از استانداردهای بین‌المللی بود (میانگین = 29.8 از 60، معادل IQ تقریبی 71.5) و پایایی آزمون در همه گروه‌های سنی بالا (α = 0.84 تا 0.90) گزارش شد. این پژوهش، پایایی بالای آزمون را تأیید و اثر منفی فقر و آموزش ضعیف بر رشد شناختی را برجسته کرد.
• در سال 2021، حیفا البوقاعی و علی الصبیحی مطالعه‌ای در اردن با هدف بررسی روایی و پایایی آزمون ریون SPM در میان 414 دانش‌آموز 15 تا 17 ساله انجام دادند. نتایج نشان دادند که آزمون دارای شاخص دشواری و تمییز مناسب، روایی همگرای مطلوب با آزمون پیشرفت تحصیلی و SCAT، و تأیید ساختار عاملی مطابق نظریه اسپیرمن بود. از نظر پایایی نیز آلفای کرونباخ 0.92، پایایی تنصیف 0.81 و بازآزمایی 0.69 به‌دست آمد. پژوهشگران توصیه کردند این آزمون به‌عنوان ابزار مقدماتی برای شناسایی استعداد در اردن به‌کار گرفته شود.

داخلی:

در یک مطالعه ایرانی توسط مولوی (1372)، آزمون ماتریس‌های پیشرونده استاندارد ریون به‌صورت انفرادی بر روی 248 کودک 8 تا 13 ساله اجرا شد تا هنجارهای سنی، پایایی و روایی آن بررسی شود. ضرایب پایایی بین بخش‌های آزمون از 0.67 تا 0.94 بود و با افزایش سن بهبود یافت؛ همچنین، همبستگی مثبت و معناداری بین نمرات آزمون و معدل مدرسه، تحصیلات و شغل پدر مشاهده شد. نتایج با هنجارهای انگلستان، آمریکا و مطالعات قبلی داخلی مقایسه شد و اختلاف معناداری گزارش گردید که نشان از نیاز به هنجارهای به‌روز و بومی‌سازی‌شده دارد.

 ترجمه ‌ها و تطبیق فرهنگی

آزمون ریون به بیش از 40 زبان ترجمه شده و در کشورهای مختلف مورد تطبیق فرهنگی قرار گرفته است. نسخه‌ های فارسی آن نیز با رعایت اصل بی ‌زبانی آزمون، در قالب دفترچه ‌ها و نرم ‌افزارهای رسمی در دسترس قرار دارند. ترجمه ‌های فارسی عمدتاً با رعایت استانداردهای بین ‌المللی انجام شده و برای گروه‌ های سنی مختلف بومی ‌سازی شده ‌اند.

وضعیت هنجاری در ایران

مولوی (1372) در مطالعه ای تحت عنوان هنجاریابی مقدماتی و مطالعه پایایی و اعتبار ماتریس های پیشرونده استاندارد ریون در نمونه ای از دانش آموزان اصفهان و شهر بابک این آزمون را روی نمونه 248 نفری از آزمودنی های 8 تا 13 سال اجرا کرد.

روایی (Validity)

روایی همگرا  (Convergent Validity)

• فوکودا و همکاران (2010)، در پژوهشی در رابطه بین هوش سیال و ظرفیت حافظه، با اجرای آزمون مقیاس 2 کتل و ریون سیاه و سفید بر روی 917 نفر، ضریب همبستگی را معادل 0.66 بین این دو آزمون به دست آوردند.
• فری و دترمان (2004)، برای نمونه ‌ای به حجم 917 نفر، در تحقیقی در خصوص توانایی‌ های شناختی عمومی اقدام به اجرای آزمون هوش ریون بزرگسالان و مقیاس 2 کتل، ضریب همبستگی به دست آمده برابر با 0.483 بود.
• والنتاین و گوستافسون (2008)، ضریب همبستگی بین مقیاس 2 آزمون ریون و ماتریس‌ های پیشرونده ریون را در یک نمونه 2358 نفری سوئدی، 620 نفر مهاجر اروپایی، 591 نفر مهاجر غیر اروپایی، برابر با 0.83 اعلام کردند.
• شوایزر، گلدهامر و همکاران در تعیین روایی همگرا و واگرای ماتریس ‌های پیش ‌رونده نشان دادند که روایی همگرا با توانایی استدلال همبستگی متوسط دارد.
• در ایران جابر خدایی (1377)، برای به دست آوردن روایی توافقی در پژوهش هنجاریابی ماتریس پیشرونده بزرگسالان، با استفاده از فرم a مقیاس 3 آزمون هوش کتل، همبستگی روایی را 0.6 اعلام کرد.
• غلامعلی ابوالفتحی(1380)، ضریب همبستگی بین فرم a مقیاس 2 کتل با آزمون ریون در یک نمونه 738 نفری از دانش‌آموزان 11 تا 13 ساله را در دامنه بین 0.5 تا 0.64 و برای کل آزمون بین 0.53 تا 0.66 گزارش کرد.
• پژوهش شهیم و سپهریان آذر (1379) نشان داد که مقیاس ریون پیش‌ بینی ‌کننده پیشرفت تحصیلی در دختران است.
• در مطالعه سال 2021 توسط حیفا البوقاعی و علی الصبیحی، آزمون دارای روایی همگرای مطلوب با آزمون پیشرفت تحصیلی و SCAT گزارش شد.
• در مطالعه موران (1986) روی کارآموزان ایرلندی، آزمون دارای روایی همگرای متوسط با آزمون‌ های استاندارد بود.

روایی واگرا  (Discriminant Validity)

• در پژوهش شوایزر، گلدهامر و همکاران روایی واگرا با توانایی‌های فضایی همبستگی متوسط دارد.

روایی عاملی (Factorial Validity)

• عبدالخالق (2005) در نمونه 6529 کودکی کویتی، بارهای عاملی پنج مجموعه آزمون بین 0.73 تا 0.89 بود که نشان ‌دهنده روایی عاملی مطلوب و ساختار یک‌عاملی منسجم بود.
• در مطالعه سال 2021 (البوقاعی و الصبیحی)، تحلیل عاملی تأییدی (CFA) ساختار آزمون را مطابق نظریه اسپیرمن تأیید کرد.

روایی بین ‌فرهنگی  (Cross-Cultural Validity)

• عبدالخالق و ریون (2006): آزمون از روایی بین ‌فرهنگی بالایی برخوردار است و ساختار آن در فرهنگ‌ های مختلف پایدار است؛ تفاوت ‌های فرهنگی تأثیر اندکی داشتند.

روایی پیش ‌بین (Predictive Validity)

• در مطالعه موران (1986) ، روایی پیش ‌بین آزمون نسبت به عملکرد شغلی ضعیف گزارش شد.

پایایی  (Reliability)

همسانی درونی (Internal Consistency)

پایایی آزمون در مطالعات مختلف به روش همسانی درونی و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به شرح زیر است:

• عبدالخالق (2005): آلفای کرونباخ بین 0.88 تا 0.93
• پژوهش در ایران (ابوالفتحی، 1380):  آلفای کرونباخ = 0.78
• مطالعه البوقاعی و الصبیحی: (2021)  آلفای کرونباخ = 0.92
• پژوهش در مراکش (سبیبی و همکاران، 2014):  آلفای کرونباخ بین 0.84 تا 0.90
• مطالعه دیگر:  آلفای کرونباخ = 0.85 گزارش شده است. (منبع کاکس و همکاران، 2006)

پایایی بازآزمایی (Test-Retest Reliability)

در مطالعات مختلف میزان پایایی به روش بازآزمایی عبارت اند از:

• عبدالخالق (2005): در نمونه ‌ای از 968 کودک، پایایی بازآزمایی بین 0.69 تا 0.85
• البوقاعی و الصبیحی(2021) پایایی بازآزمایی = 0.69

پایایی تنصیف (Split-Half Reliability)

• البوقاعی و الصبیحی  (2021) پایایی تنصیف = 0.81

خلأهای پژوهشی و محدودیت‌های علمی

• محدودیت‌ های گزارش‌ شده در مطالعات موجود: بسیاری از مطالعات، مانند موران (1986) و پژوهش ‌های عربی، به کاهش روایی پیش ‌بین آزمون در موقعیت‌ های شغلی و کاربردهای تخصصی اشاره کرده ‌اند.
• گروه‌های کمتر بررسی ‌شده؛ کودکان با نیازهای ویژه، سالمندان و جوامع دو زبانه یا اقلیت ‌های قومی به ‌طور سیستماتیک در مطالعات روان ‌سنجی آزمون پوشش داده نشده ‌اند.
• محدودیت‌های فرهنگی و زبانی؛ با وجود ساختار غیرکلامی، برخی از مطالعات نشان داده ‌اند که محیط اجتماعی، سبک آموزش و آشنایی با آزمون می ‌تواند بر عملکرد تأثیرگذار باشد.
• کمبود شواهد آماری پیشرفته؛ بسیاری از پژوهش‌ ها فاقد تحلیل‌ های پیشرفته مانند تحلیل چندسطحی، مدل‌ سازی معادلات ساختاری، یا آزمون تعمیم ‌پذیری بین فرهنگی  هستند.
• پیشنهاد هایی برای پژوهش‌های آینده؛ ضرورت دارد پژوهش‌ های آتی بر بررسی تفاوت‌ های جنسیتی، تحلیل طولی رشد شناختی و تأثیر عوامل محیطی و تغذیه ‌ای بر عملکرد آزمون تمرکز کنند.
• سوالات بی ‌پاسخ یا ناپژوهیده؛ هنوز مشخص نیست آزمون تا چه حد می ‌تواند تغییرات شناختی ناشی از مداخلات آموزشی یا درمانی را شناسایی کند یا چگونه با ابزارهای نوین سنجش هوش مانند مدل‌ های رایانشی قابل مقایسه است.

منابع و مراجع

مولوی، حسین. (1372). هنجاریابی مقدماتی و مطالعه پایایی و اعتبار ماتریسهای پیشرونده استاندارد ریون در نمونه ای از دانش آموزان اصفهان و شهر بابک. مرکز اطلاعات علمی (مجازی)، 1(1)، 141-152..

• Abdel-Khalek, A. M. (2005). Reliability and factorial validity of the Standard Progressive Matrices among Kuwaiti children ages 8 to 15 years. Perceptual and Motor Skills, 101(2), 409–412. https://doi.org/10.2466/PMS.101.6.409-412
• Abdel-Khalek, A. M., & Raven, J. (2006). Normative data from the standardization of Raven’s Standard Progressive Matrices in Kuwait in an international context. Social Behavior and Personality: An International Journal, 34(2), 169–180. https://doi.org/10.2224/sbp.2006.34.2.169
• Al-Bokai, H., & Al-Subaihi, A. A. (2021). Standard Progressive Matrices (SPM): Validity and reliability. [Unpublished study abstract].
• Brouwers, S. A., Van de Vijver, F. J. R., & Van Hemert, D. A. (2009). Variation in Raven’s Progressive Matrices scores across time and place. Intelligence, 37(2), 153–158. https://doi.org/10.1016/j.intell.2008.07.001
• Frey, M. C., & Detterman, D. K. (2004). Scholastic assessment or g? The relationship between the Scholastic Assessment Test and general cognitive ability. Psychological Science, 15(6), 373–378. https://doi.org/10.1111/j.0956-7976.2004.00687.x
• Fukuda, K., Vogel, E., Mayr, U., & Awh, E. (2010). Quantity, not quality: The relationship between fluid intelligence and working memory capacity. Psychonomic Bulletin & Review, 17(5), 673–679. https://doi.org/10.3758/17.5.673
• Moran, A. P. (1986). The reliability and validity of Raven’s Standard Progressive Matrices for Irish apprentices. Applied Psychology: An International Review, 35(4), 533–538. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.1986.tb00955.x
• Queiroz-Garcia, I., Espirito-Santo, H., & Pires, C. (2021). Psychometric properties of the Raven’s Standard Progressive Matrices in a Portuguese sample. Revista Portuguesa de Investigação Comportamental e Social, 7(1), 1–12. https://doi.org/10.31211/rpics.2021.7.1.210
• Rossi-Casé, L., Neer, R., Lopetegui, S., Doná, S., Biganzoli, B., & Garzaniti, R. (2020). Raven’s Progressive Matrices, Argentinean norms for ages 13 to 18 and Flynn Effect. [Conference presentation abstract]
• Rushton, J. P., & Čvorović, J. (2009). Data on the Raven’s Standard Progressive Matrices from four Serbian samples. Personality and Individual Differences, 47(4), 524–528. https://doi.org/10.1016/j.paid.2008.11.020
• Sbaibi, R., Aboussaleh, Y., & Ahami, A. O. T. (2014). The Standard Progressive Matrices norms in an international context among the middle school children of the rural commune Sidi El Kamel (North-Western Morocco). Journal of Educational and Social Research, 4(1), 329–336. https://doi.org/10.5901/jesr.2014.v4n1p329
• Schweizer, K., Goldhammer, F., & Rauch, W. (2013). On the relationship between reasoning and working memory: A construct-level and task-level approach. Journal of Intelligence, 1(3), 123–140. https://doi.org/10.3390/jintelligence1030123
• Valentine, J. C., & Gustafsson, J.-E. (2008). The association between intelligence test scores and socioeconomic status. Educational Research Review, 3(3), 194–206. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2008.05.001