تست اضطراب کودکان اسپنس (SCAS)
پرسشنامه اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) ابزاری استاندارد و معتبر برای سنجش نشانه های اختلالات اضطرابی در کودکان 3 تا 10 سال از دید والدین است.
تعداد انجام
0
تعداد نظرات
0
تعداد سوالات
28
سوال
رده سنی
3 تا 10
امتیاز
0 از 10
زمان تقریبی
7 دقیقه
چه چیزهایی را می سنجد
1
اضطراب جدایی
(Separation Anxiety)
(Separation Anxiety)
این مؤلفه میزان نگرانی، وابستگی و ناراحتی کودک را هنگام جدایی از والد یا مراقب اصلی می سنجد. کودکان دارای اضطراب جدایی ممکن است هنگام رفتن به مدرسه یا ماندن با افراد دیگر دچار گریه، دل درد، نگرانی شدید یا امتناع از جدا شدن شوند؛ این اضطراب معمولا با وابستگی افراطی، ترس از آسیب دیدن والد و کابوس های شبانه همراه است. تشخیص دقیق آن برای پیشگیری از اختلالات اضطرابی مزمن در سنین بالاتر اهمیت دارد.
2
اضطراب اجتماعی
(Social Phobia)
(Social Phobia)
این مؤلفه ترس کودک از تعامل با دیگران، صحبت در جمع یا قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی را ارزیابی می کند. کودکانی که در این بعد نمره بالایی دارند، معمولا از قضاوت یا تمسخر توسط همسالان می ترسند و در محیط هایی مانند مهمانی، کلاس درس یا مواجهه با غریبه ها، نشانه هایی مانند سکوت، انزوا یا اجتناب شدید از ارتباط را نشان می دهند. این اضطراب ممکن است با کاهش عزت نفس و مشکلات تحصیلی همراه شود و نیازمند مداخلات روان شناختی زود هنگام است.
3
اضطراب تعمیم یافته
(Generalized Anxiety)
(Generalized Anxiety)
این مؤلفه به نگرانی های افراطی، مزمن و فراگیر کودک درباره موضوعاتی مانند آینده، سلامتی، عملکرد تحصیلی یا اتفاقات روزمره می پردازد. کودکان با اضطراب تعمیم یافته اغلب نمی توانند نگرانی های خود را کنترل کنند و دچار تنش ذهنی، تحریک پذیری و اختلال خواب می شوند. این نوع اضطراب کمتر موقعیت محور است و بیشتر یک حالت پایدار از نگرانی غیر واقع بینانه است که عملکرد روزانه کودک را تحت تأثیر قرار می دهد و با علائم جسمانی همراه است.
4
ترس از آسیب جسمانی
(Physical Injury Fears)
(Physical Injury Fears)
این مؤلفه ترس کودک از صدمه دیدن، بیماری، درد یا موقعیت های خطرناک مانند آتش سوزی، تصادف یا دزدیده شدن را ارزیابی می کند. کودکانی که در این زمینه اضطراب بالایی دارند، ممکن است از رفتن به پزشک، دوچرخه سواری، یا تنها ماندن اجتناب کنند. این نوع ترس در صورت شدت یافتن می‌تواند به فوبی خاص تبدیل شود و منجر به محدودیت در تجربه های رشدی کودک گردد. بررسی این بعد برای پیشگیری از تثبیت الگوهای ترس پایدار اهمیت دارد.
5
اختلال وسواسی-جبری
(Obsessive-Compulsive Symptoms)
(Obsessive-Compulsive Symptoms)
این مؤلفه به ارزیابی وجود افکار مزاحم، تکرار شونده و ناخواسته (وسواس‌ها) و رفتارهای اجباری برای کاهش اضطراب (اجبارها) در کودک می پردازد. نمونه هایی از این نشانه ها می تواند شامل شستن مکرر دست ها، بررسی مداوم وسایل یا شمارش های ذهنی باشد. کودک معمولاً خود از غیر منطقی بودن این رفتارها آگاه نیست؛ نمرات بالا در این بعد می تواند نشان دهنده خطر اختلال OCD در سنین بالاتر باشد و نیاز به مداخله تخصصی فوری دارد.
توضیحات تکمیلی
پرسشنامه اضطراب کودکان اسپنس (Spence Children’s Anxiety Scale – Parent Version) یک ابزار روان سنجی معتبر و استاندارد است که با هدف شناسایی نشانه های اختلالات اضطرابی در کودکان 3 تا 10 سال طراحی شده است. این آزمون توسط والدین تکمیل می شود و بر پایه نظریه های شناختی-رفتاری و طبقه بندی های بالینی معتبر مانند DSM-IV توسعه یافته است. این تست، امکان غربالگری دقیق و افتراقی اختلالات اضطرابی را فراهم می سازد و ابزاری کلیدی برای روان شناسان کودک در زمینه ارزیابی و مداخله اولیه محسوب می شود.
معرفی تست
تاریخچه
پرسشنامه اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) توسط دکتر سوزان اسپنس، روان شناس برجسته استرالیایی، طراحی شد. این ابزار در ابتدا برای سنجش اضطراب در کودکان و نوجوانان 8 تا 15 سال تهیه شد، اما نسخه ای ویژه برای والدین کودکان 3 تا 10 سال نیز توسعه یافته است که به طور غیرمستقیم، رفتارهای اضطرابی را از دید والدین ارزیابی می کند.
نسخه والدین این تست با تکیه بر ساختار مفهومی نسخه اصلی، در مطالعات متعددی مورد تطبیق و اعتبارسنجی قرار گرفته است. این نسخه از والدین می خواهد میزان فراوانی علائم اضطراب کودک را در موقعیت های مختلف گزارش دهند.
هدف
هدف اصلی از طراحی نسخه والدین پرسشنامه SCAS، فراهم سازی ابزاری معتبر برای غربالگری و شناسایی زود هنگام اختلالات اضطرابی در کودکان پیش دبستانی و دبستانی است. این نسخه به متخصصان کمک می کند تا با دریافت اطلاعات دقیق از والدین، نشانه های اولیه اضطراب، از جمله اضطراب جدایی، هراس اجتماعی، نگرانی مفرط و نشانه های وسواسی-اجباری را در محیط های خانواده، مدرسه و درمان بررسی کنند.
ساختار آزمون
تعداد سؤال ها و زمان اجرا
پرسشنامه SCAS-P در نسخه والدین برای کودکان 3 تا 10 سال دارای 28 سؤال اصلی است که به صورت چند گزینه ای توسط والدین پاسخ داده می شود.
میانگین زمان مورد نیاز برای تکمیل پرسشنامه 7 تا 10 دقیقه برآورد شده است.
مقیاس ها و زیرمقیاس ها
این نسخه از SCAS دارای پنج مقیاس اصلی است که هر یک به طور اختصاصی نوعی از اضطراب کودکان را بررسی می کنند:
- اضطراب تعمیم یافته (Generalized Anxiety) ؛ بررسی نگرانی های مفرط، دائمی و بدون محرک مشخص در حوزه های مختلف مانند مدرسه، وضعیت سلامتی یا آینده؛ این مقیاس به ویژه در تمایز با اضطراب طبیعی رشد کودک اهمیت دارد.
- هراس اجتماعی (Social Phobia)؛ سنجش ترس کودک از مورد قضاوت قرار گرفتن یا تحقیر شدن در موقعیت های اجتماعی، به ویژه هنگام تعامل با غریبه ها یا حضور در جمع.
- ترس از جراحت جسمانی (Physical Injury Fears) ؛ ارزیابی ترس های افراطی از درد، بیماری، تصادف یا موقعیت هایی که می تواند باعث صدمه جسمی شود، گاه به صورت فوبی خاص تظاهر می یابد.
- اختلال وسواسی- جبری (Obsessive-Compulsive Symptoms) ؛ بررسی افکار مزاحم تکرارشونده (وسواس‌های فکری) و رفتارهای تکراری غیر قابل مهار (اعمال جبری) که منجر به کاهش اضطراب کودک می شوند.
- اضطراب جدایی (Separation Anxiety)؛ سنجش میزان ناراحتی، نگرانی یا وابستگی بیش از حد کودک هنگام جدا شدن از والد یا مراقب اصلی؛ اغلب با گریه، نگرانی شدید یا امتناع از ترک خانه همراه است.
روش نمره گذاری
سؤالات با طیف لیکرت 5 درجه ای (اصلا،به ندرت، گاهی،اغلب و تقریبا همیشه) نمره گذاری می شوند. برای هر مقیاس، مجموع امتیازات سؤالات مرتبط محاسبه شده و به عنوان نمره خام آن مقیاس در نظر گرفته می‌شود؛ برخی سؤالات معکوس شونده هستند تا سوگیری پاسخ دهی کاهش یابد.
نمونه سؤال
سؤال شماره 1 (مربوط به اضطراب تعمیم یافته):
" برایش مشکل است که احساس نگرانی اش را متوقف کند."
پاسخ‌ها بر اساس پنج گزینه انتخاب می‌شوند. این سؤال به طور غیرمستقیم میزان اضطراب تعمیم یافته کودک را ارزیابی می کند.
کاربردهای تست
کاربرد تست برای مراکز و مؤسسات
کلینیک های روانشناسی و مراکز سلامت روان
- غربالگری اولیه اختلالات اضطرابی در کودکان پیش دبستانی و دبستانی جهت تسهیل تشخیص زودهنگام
- پایش روند درمان اضطراب از طریق مقایسه نمرات پیش آزمون و پس آزمون
- تشخیص افتراقی اختلالات اضطرابی مانند اضطراب جدایی، هراس اجتماعی و اختلال وسواسی-جبری
- ارزیابی غیر مستقیم از طریق والدین برای کودکانی که همکاری مستقیمی در آزمون ندارند
- مبنای برنامه ریزی درمان شناختی- رفتاری (CBT) در اختلالات اضطرابی خفیف تا متوسط
مدارس و مراکز آموزشی
- شناسایی دانش آموزان در معرض اضطراب مزمن به ویژه در محیط های پیش دبستانی و ابتدایی
- پشتیبانی از مداخلات روانی-آموزشی با تمرکز بر کاهش اضطراب جدایی، اضطراب امتحان و ترس‌های مدرسه ای
- ارزیابی نیاز به ارجاع به متخصصان سلامت روان برای کودکان با نمرات بالا در زیر مقیاس های خاص
- استفاده در برنامه های ارتقاء بهزیستی روانی به عنوان شاخص پایه برای تحلیل اثربخشی برنامه ها
سازمان ها (در حوزه منابع انسانی یا رفاه کارکنان)
- کاربرد مستقیم ندارد، مگر در برنامه های حمایت از خانواده یا فرزندان کارکنان، آن هم در همکاری با روانشناسان بالینی
کاربرد تست برای متخصصان و مشاوران
روانشناسان کودک و نوجوان
- ابزار استاندارد برای ارزیابی نشانه های اضطرابی در کودکان خردسال
- تشخیص گذاری افتراقی اختلالات اضطرابی بر اساس الگوهای رفتاری گزارش شده توسط والدین
- برنامه ریزی درمان مبتنی بر الگوی اضطراب غالب مانند هراس اجتماعی یا وسواس
- استفاده در مطالعات روان سنجی و پژوهش های بالینی در حیطه سلامت روان کودک
مشاوران تحصیلی یا مدرسه ای
- شناسایی کودکانی با اضطراب تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی، به ویژه در دوره های آغازین مدرسه
- ارائه بازخورد به والدین و معلمان درباره نشانه های اضطراب مشاهده شده و ارجاع به روانشناس در موارد لزوم
- پشتیبانی از برنامه های مداخله در مدرسه برای کودکان مضطرب یا دارای اختلال اضطراب جدایی
کوچ های فردی و والدین محور
- کمک به والدین در درک دقیق تر الگوهای اضطرابی کودک برای بهبود رابطه والد-کودک
- افزایش خودآگاهی والدین در مدیریت اضطراب کودک در محیط خانواده
- استفاده در فرایند کوچینگ والدین برای آموزش مهارت های مقابله ای در کودک با همکاری روانشناس
تست های مکمل
تست افسردگی کودک و نوجوان ماریاکواس
- موارد سنجش: علائم هیجانی، رفتاری و جسمانی مرتبط با افسردگی در کودکان و نوجوانان
- دلیل مکمل بودن: اضطراب و افسردگی در کودکان اغلب به صورت همبود ظاهر می شوند. استفاده همزمان از SCAS و این تست، به تشخیص افتراقی دقیق تر و درک عمیق تری از پروفایل هیجانی کودک کمک می کند.
تست هوش هیجانی تصویری کودک
- موارد سنجش: درک، تنظیم و ابراز هیجانات از طریق موقعیت های تصویری مناسب سن کودک
- دلیل مکمل بودن: نقص در مهارت های هیجانی یکی از زمینه های پایدار اضطراب در کودکان است. این ابزار سنجش غیرکلامی توانمندی های هیجانی را فراهم می کند و در کنار SCAS برای طراحی مداخلات آموزشی-هیجانی کاربرد دارد.
تست تشخیص اوتیسم (GARS-3)
- موارد سنجش: رفتارهای ارتباطی، اجتماعی و الگوهای تکراری مرتبط با طیف اوتیسم
- دلیل مکمل بودن: برخی نشانه های اضطرابی (به ویژه اضطراب اجتماعی و جدایی) ممکن است با اختلالات رشدی اشتباه گرفته شوند. اجرای همزمان این تست برای غربالگری افتراقی اوتیسم در کودکانی با نشانه های شدید اضطرابی توصیه می شود.
با انجام این تست چه چیزی به دست می آورم؟
توضیحات اولیه
در این بخش با نمونه های واقعی، نشان می دهیم که تست چگونه در موقعیت های مختلف استفاده می شود، چه چالش هایی پیش از اجرای تست وجود دارد و چه دستاورد های احتمالی پس از انجام تست حاصل می شود.
نمونه 1. کلینیک روان شناسی کودک
- چالش اولیه: مادری با نگرانی از گریه ها و وابستگی شدید پسر 6 ساله اش هنگام جدایی از او، به یک کلینیک روان شناسی کودک و نوجوان مراجعه کرد. کودک تمایلی به رفتن به مهد کودک نداشت و دچار بی قراری شدید در غیاب مادر می شد.
- نقش تست: آزمون SCAS توسط والدین تکمیل شد و نمرات بالای کودک در مقیاس اضطراب جدایی و اضطراب تعمیم یافته، به روان شناس کمک کرد تا منشأ هیجانی رفتار را از سایر عوامل افتراقی متمایز کند.
- دستاورد یا راه حل نهایی: بر اساس نتایج تست، روان درمانی شناختی-رفتاری با رویکرد والد-محور آغاز شد. پس از 8 جلسه، کودک توانست بدون مقاومت در فعالیت های اجتماعی شرکت کند و از اضطراب هنگام جدایی کاسته شد.
نمونه 2. روان شناس فردی
- چالش اولیه: کودک 9 ساله ای با نشانه هایی از ترس های شبانه، اجتناب از مهمانی ها و امتناع از پاسخ دادن در جمع، توسط والدین به روان شناس ارجاع شد.
- نقش تست: پرسشنامه SCAS، سطح بالایی از اضطراب اجتماعی و ترس از آسیب جسمانی را نشان داد که پیش تر صرفا به عنوان "کم‌رویی" تعبیر شده بود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: تشخیص دقیق منجر به طراحی مداخلات مهارت آموزی اجتماعی شد و در مدت دو ماه، کاهش اضطراب و مشارکت کودک در فعالیت های گروهی به طور معناداری مشاهده شد.
نمونه 3. مدرسه ابتدایی
- چالش اولیه: یکی از دانش آموزان پایه دوم، اغلب از حضور در مدرسه امتناع می کرد و شکایت های جسمانی مانند دل درد و سردرد بی دلیل داشت.
- نقش تست: اجرای SCAS توسط مشاور مدرسه، نمره بالای اضطراب جدایی و اضطراب فراگیر را آشکار کرد که با داده های پزشکی هم راستا نبود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: پس از شناسایی، جلسات مشاوره با کودک و والدین برقرار شد و با همکاری معلم، محیط امن تری در کلاس فراهم شد. سطح حضور کودک در کلاس بهبود یافت و شکایت های جسمانی به تدریج کاهش یافت.
نمونه 4. مرکز استعدادیابی و مشاوره آموزشی
- چالش اولیه: والدین برای ارزیابی هوش و استعداد پسر 7 ساله شان به مرکز مراجعه کردند، اما کودک در جلسات همکاری لازم نداشت و مضطرب و خاموش بود.
- نقش تست: با اجرای SCAS-P، مشخص شد کودک درگیر اضطراب شدید اجتماعی است که در محیط های جدید یا در مواجهه با بزرگسالان فعال می‌شود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: ابتدا مداخلات هیجانی اجرا شد و سپس ارزیابی استعداد با کمک ابزارهای غیر کلامی انجام گرفت. ارزیابی واقعی تر و بدون تحریف اضطرابی انجام شد و مسیر آموزشی مناسبی برای کودک طراحی شد.
نمونه 5. مشاور شغلی و کوچ والدین
- چالش اولیه: مادری در جلسات کوچینگ والدگری، از بی اعتمادی، بدخوابی و نگرانی های مداوم دختر 8 ساله اش صحبت می کرد، اما مشکل به درستی شناسایی نشده بود.
- نقش تست: با راهنمایی کوچ، مادر تست SCAS را برای فرزندش تکمیل کرد. نتایج حاکی از اضطراب تعمیم یافته و نگرانی های کنترل نشده بود.
- دستاورد یا راه حل نهایی: ارجاع کودک به روان شناس کودک صورت گرفت و همزمان جلسات آموزش والدگری با تمرکز بر مدیریت اضطراب فرزند انجام شد. پس از دو ماه، آرامش کودک و رابطه والد-فرزند بهبود یافت.
خروجی این تست چگونه خواهد بود؟
- ارائه نمرات انواع اضطراب کودک؛ نمرات 5 نوع اضطراب در کودکان به صورت درصدی مشخص شده است.
- ارائه نمره کل؛ نمره کل اضطراب کودک به همراه تضیح مفصل ارائه شده است.
- ارائه کارت های مقابله با نگرانی به صورت PDF؛ کارت هایی جهت راهنمایی والدین برای بهبود اضطراب در کودکان به صورت PDF قابل دانلود، ارائه شده است.
- ارائه برنامه ذهن آگاهی خانوادگی؛ برنامه های ذهن آگاهی تخصصی برای والدین، جهت بهبود اضطراب کودک ارائه شده است.
- ارائه کاربرگ ترس های کودک؛ کاربرگ هایی برای کودک طراحی شده است تا به واسطه آن بتوان اضطراب های کودک را شناسایی کرد.
- تفسیر مجزا انواع اضطراب در کودک؛ نمره هر کدام از مولفه ها بروز نمودار به صورت جداگانه محاسبه و به بررسی هرکدام پرداخته شده است.
- ارائه راهکار و پیشنهاد؛ راهکارهایی جهت بهبود اضطراب در کودکان ارائه شده است.
- معرفی فیلم و کتاب؛ فیلم و کتاب های مفیدی برای آشنایی با اضطراب در کودکان و بهبود آن ارائه شده است.
شرایط انجام این تست چگونه خواهد بود؟
شرایط اجرای تست در محیط سازمان (واحد منابع انسانی یا برنامه های رفاهی خانواده محور)
شرایط اجرا
- تست فقط در چارچوب برنامه های حمایت از خانواده اجرا شود، نه به عنوان ارزیابی عملکرد شغلی والد.
- اجرای تست با رضایت کامل والدین و حفظ محرمانگی داده های فردی انجام شود.
- حضور روان شناس سازمان برای تحلیل نتایج و ارائه مشاوره الزامی است.
- نتایج صرفاً به والد داده شود، نه به سرپرست یا مدیر مستقیم.
- در صورت اجرای گروهی، زمان مناسب و بدون فشار کاری انتخاب گردد.
الزامات ویژه
- اخذ رضایت نامه کتبی برای استفاده از داده ها در مداخلات حمایتی
- اجرای تست از طریق سیستم ایمن داخلی یا پلتفرم های تأیید شده دارای محرمانگی داده
- ارائه راهنمای اجرای تست برای والدین به زبان ساده
- فراهم سازی دسترسی به مشاور کودک برای تفسیر نتایج پرریسک
نکات حساسیت زا
- سوء برداشت مدیران از نتایج تست کودکان به عنوان شاخصی از توانمندی والد اجتناب شود.
- تأکید شود که نتایج صرفا برای حمایت خانواده و نه برای ارزیابی شغلی است.
شرایط اجرای تست در محیط کلینیک روان شناسی کودک
شرایط اجرا
- تست در جلسه اول یا دوم ارزیابی اولیه، به عنوان ابزار مکمل مصاحبه بالینی استفاده شود.
- والد باید حداقل دو هفته با کودک در تعامل مستقیم بوده باشد.
- ترجیحا در فضایی آرام، بدون حضور کودک و با تمرکز کامل والد اجرا شود.
- اجرا در فضای آنلاین نیازمند راهنمای دقیق و پشتیبانی فنی همزمان است.
- اجرای مجدد (برای پایش درمان) باید با فاصله زمانی مناسب انجام گیرد.
الزامات ویژه
- استفاده از نسخه دارای مجوز رسمی (معتبر از نظر روانسنجی در زبان اجرا)
- تحلیل توسط روان شناس متخصص کودک با آشنایی با ساختارهای اضطرابی کودکان
- استفاده از تست در کنار ابزارهای افتراقی (افسردگی، اوتیسم، وسواس،...)
- ثبت مستندات روان سنجی برای پیگیری روند درمان و ارجاع
نکات حساسیت زا
- والد ممکن است به طور ناآگاهانه علائم را انکار یا کم اهمیت جلوه دهد.
- تفسیر نمرات بالا باید در بستر فرهنگی-خانوادگی بررسی شود، نه صرفاً بر اساس نمره خام.
شرایط اجرای تست در مدرسه یا مرکز آموزشی (ابتدایی یا مرکز استعدادسنجی)
شرایط اجرا
- تست تنها با رضایت کتبی والدین و با هماهنگی مشاور مدرسه اجرا شود.
- مشاور مدرسه باید با اصول تفسیر روان سنجی و ارجاع آشنا باشد.
- اجرا در زمان غیر آموزشی (مثلاً در ساعات مشاوره یا خانه) پیشنهاد می شود.
- والدین باید نسبت به هدف غیر تشخیصی (غربالگری اولیه) آگاه شوند.
- کودکان دارای اختلال یادگیری یا تکلم، نیاز به بررسی افتراقی پیش از تست دارند.
الزامات ویژه
- فراهم سازی فایل راهنمای اجرا برای والدین (به زبان غیرتخصصی)
- تحلیل نتایج فقط توسط روان شناس یا مشاور متخصص کودک
- تعیین نقطه برش مداخله با تکیه بر هنجار سنی و فرهنگی منطقه
- آمادگی برای ارجاع به خدمات تخصصی در صورت نمرات بالا
نکات حساسیت زا
- پر شدن تست توسط افراد غیر از والد (مثلاً معلم یا خویشاوند) باعث خطای جدی می شود.
- برداشت مستقیم مدرسه از نتایج بدون تحلیل تخصصی ممکن است منجر به برچسب گذاری کودک شود.
منابع و مراجع
- Anastasi, A., & Urbina, S. (1997). Psychological testing (7th ed.). Prentice Hall.
- Essau, C. A., Muris, P., & Ederer, R. (2002). Reliability and validity of the Spence Children’s Anxiety Scale and the Screen for Child Anxiety Related Emotional Disorders in German children. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 33(1), 1–18. https://doi.org/10.1016/S0005-7916(02)00005-X
- Nauta, M. H., Scholing, A., Rapee, R. M., Abbott, M., Spence, S. H., & Waters, A. (2004). A parent-report measure of children’s anxiety: Psychometric properties and comparison with child-report in a clinical and normal sample. Behaviour Research and Therapy, 42(7), 813–839. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(03)00200-6
- Spence, S. H. (1998). A measure of anxiety symptoms among children. Behaviour Research and Therapy, 36(5), 545–566. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(98)00034-5
اعتبار آزمون
روایی و پایایی از ارکان اصلی اعتبار علمی هر آزمون روان شناختی هستند و در مورد پرسشنامه اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) نقش حیاتی دارند؛ بدون برخورداری از روایی و پایایی کافی، تفسیر نتایج آزمون فاقد اعتبار علمی خواهد بود.
مشخصات عمومی ابزار (Test Specifications)
گروه سنی هدف
نسخه والدین پرسشنامه SCAS برای کودکان 3 تا 10 سال طراحی شده است. این نسخه، به ویژه برای ارزیابی کودکان پیش دبستانی و دبستانی که توانایی خود گزارشی ندارند یا همکاری کافی برای اجرای آزمون مستقیم ندارند، مناسب است. گروه سنی هدف بر اساس ارزیابی غیرمستقیم از رفتارهای اضطرابی کودک توسط والدین تعیین شده است.
نوع آزمون
این ابزار یک آزمون غیر مستقیم از نوع خود گزارشی والدین (Parent-Report Questionnaire) است؛ یعنی رفتارها و علائم اضطرابی کودک از دید والدین یا مراقبان اصلی گزارش می شود.
آزمون بر اساس چارچوب طبقه بندی DSM-IV و نظریه های شناختی-رفتاری طراحی شده و ابزار مشاهده ای مستقیم یا عملکردی نیست.
تعداد آیتم ها و ساختار نمره گذاری
نسخه اصلی والدین شامل 28 آیتم است که هر آیتم بر اساس مقیاس لیکرت 5 درجه ای نمره گذاری می شود:
"اصلا" (0)، "به ندرت" (1)، "گاهی" (2)، "اغلب" (3) و "تقریبا همیشه (4)" .
در برخی نسخه های توسعه یافته، آیتم های اضافی برای ارزیابی آسیب شناسی عملکرد نیز گنجانده شده اند، ولی نسخه 28 سؤالی ساختار استاندارد دارد.
نمرات در 5 مؤلفه (اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی، اضطراب تعمیم یافته، ترس از آسیب جسمانی، وسواس) تفکیک می شوند.
مدت زمان تقریبی اجرا
تکمیل این پرسشنامه توسط والدین معمولاً بین 7 تا 10 دقیقه زمان می برد. اجرای آن در جلسات ارزیابی اولیه روان شناختی یا در چارچوب غربالگری مدرسه ای و کلینیکی رایج است. زمان اجرا بسته به سطح سواد والد و نحوه ارائه سؤالات ممکن است اندکی متفاوت باشد.
روش اجرا
پرسشنامه SCAS در نسخه والدین می تواند به صورت کاغذی یا آنلاین اجرا شود؛ اجرای آنلاین از طریق پلتفرم های روان سنجی (با رعایت استاندارد های امنیت و محرمانگی) رایج است.
اجرای مصاحبه ای فقط در مواردی توصیه می شود که والد قادر به خواندن یا نوشتن نباشد یا نیاز به راهنمایی داشته باشد.
فرمت اصلی این تست به صورت خود گزارشی طراحی شده است.
زبان اصلی ابزار و وضعیت ترجمه
زبان اصلی آزمون انگلیسی (استرالیایی) است.
مقیاس اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) به زبان‌ها و کشورهای مختلف ترجمه و بومی سازی شده است که این امر نشان دهنده روایی بین فرهنگی این ابزار می باشد. نسخه های ترجمه شده، از جمله نسخه های فارسی، چینی، ایتالیایی و سایر زبان‌ها، در پژوهش های متعدد از نظر ویژگی‌های روان سنجی مانند پایایی و روایی مورد بررسی قرار گرفته اند و در جمعیت های متنوع به کار رفته اند.
معرفی سازه نظری (Theoretical Foundation)
تعریف دقیق سازه
سازه مورد سنجش در پرسشنامه SCAS، اضطراب دوران کودکی است؛ به ویژه در قالب نشانه های روان شناختی و رفتاری که با ترس، نگرانی و اجتناب ناسازگار با مرحله رشدی کودک مشخص می شود. اضطراب در این سنین معمولا به صورت افراطی، غیرمنطقی و مزاحم در حوزه هایی چون جدایی، موقعیت های اجتماعی، سلامت، آسیب دیدگی و افکار وسواسی ظاهر می شود.
این سازه هم شامل اجزای هیجانی (ترس و برانگیختگی)، هم شناختی (نگرانی و افکار فاجعه انگارانه) و هم رفتاری (اجتناب، چسبندگی یا رفتار های جبرانی) است.
نظریه یا مدل مفهومی پشت ابزار
پرسشنامه SCAS بر اساس مدل شناختی- رفتاری اضطراب کودکان طراحی شده است که ریشه در نظریه های بک، بارلو و رپی دارد؛ این مدل فرض می کند که اضطراب ناشی از پردازش تحریف شده اطلاعات تهدید آمیز، باورهای ناکارآمد و سبک های مقابله ای اجتنابی است.
تست SCAS همچنین از ساختار تشخیصی DSM-IV برای تعریف زیر مقیاس ها استفاده می کند و با طبقه بندی اختلالات اضطرابی مانند اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی، اضطراب تعمیم یافته، فوبیای خاص و وسواس فکری عملی هم راستا است.
جایگاه سازه در روان شناسی علمی یا بالینی
اضطراب دوران کودکی یکی از رایج ترین و پراهمیت ترین سازه ها در روان شناسی تحولی، آسیب شناسی روانی کودک و روان شناسی بالینی است. اختلالات اضطرابی در کودکان، در صورت عدم مداخله، به افزایش خطر ابتلا به افسردگی، سوء مصرف مواد و افت عملکرد تحصیلی در نوجوانی و بزرگسالی منجر می شود.
شناسایی و ارزیابی دقیق این سازه در مراحل اولیه رشد، یکی از اهداف کلیدی در نظام های سلامت روان، مشاوره کودک و مداخلات مدرسه محور است. این تست به عنوان یکی از ابزارهای پر کاربرد، جایگاه مستندی در مطالعات غربالگری، مداخلات درمانی و پژوهش های طولی در روان شناسی کودک دارد.
سوابق پژوهشی ابزار (Research Background)
تاریخچه توسعه ابزار و نام طراحان اصلی
پرسشنامه SCAS توسط دکتر سوزان اسپنس، استاد روانشناسی بالینی در دانشگاه گریفیث استرالیا، در سال 1998 طراحی شد.
این ابزار ابتدا در قالب نسخه خود گزارشی برای کودکان 8 تا 15 سال ساخته شد و سپس نسخه والدین برای کودکان 3 تا 10 سال توسعه یافت. طراحی این ابزار مبتنی بر طبقه بندی DSM-IV و نظریه شناختی-رفتاری اضطراب بود.
آزمون های مرتبط یا نسخه‌های دیگر ابزار
از SCAS نسخه های متعددی وجود دارد که برای گروه های مختلف طراحی شده اند:
- نسخه کودک (Self-Report for Children)دارای 45 آیتم
- نسخه والدین (Parent Report) دارای 38 آیتم
- نسخه معلم (Teacher Report)
- نسخه کوتاه شده (SCAS-S)
کشور/ دانشگاه توسعه دهنده
تست SCAS در دانشگاه گریفیث (Griffith University)، واقع در کوئینزلند، استرالیا توسعه یافت.
این دانشگاه به واسطه پژوهش های پیشرو در حوزه روان شناسی کودک و نوجوان در سطح بین‌المللی شناخته شده است و ابزار SCAS از تولیدات علمی شاخص آن در روان سنجی محسوب می شود.
مطالعات معتبر داخلی یا خارجی انجام شده روی ابزار
مقیاس اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) یک ابزار خودگزارشی پرکاربرد برای ارزیابی علائم اضطراب در کودکان و نوجوانان است و در کشورهای متعددی ترجمه و اعتبارسنجی شده است.
مطالعات بین فرهنگی در مناطق مختلف از جمله استرالیا، چین، دانمارک، سوئد، ایالات متحده، آلمان، انگلستان و ژاپن انجام شده است.
SCAS به چندین زبان، از جمله بیش از 20 زبان، موجود است و در محیط های مختلف برای تحقیق و عمل بالینی استفاده می شود.
به عنوان مثال:
- علاوه بر اسپنس و همکارانش (2001)، برورن و موریس (2003) بر اعتبار و روایی این مقیاس بر کودکان پیش دبستانی در کشور آلمان تاکید و همبستگی بالای زیرمقیاس های آن را با مقیاس ترس ها و نگرانی های کودک نشان داده اند؛ همسانی درونی این مقیاس و توانایی تمایز بین گروه های بالینی و بهنجار نیز مناسب بوده است.
- بر پژوهشی بر روی کودکان رومانیایی، روایی سازه، همسانی درونی این مقیاس و توانایی تمایز بین گروه های بالینی، روایی آزمون و بازآزمون مناسب بوده است، هرچند که شیوع این مشکلات نسبت به آنچه اسپنس و همکارانش گزارش کرده بودند، بیشتر بوده و تفاوتی بین دو جنس نداشته است (بنگا، 2010).
ترجمه ها و تطبیق فرهنگی
SCAS به زبان های متعددی از جمله فارسی، آلمانی، اسپانیایی، هلندی، چینی، عربی، ترکی، و پرتغالی ترجمه شده و مطالعات تطبیق فرهنگی برای بسیاری از آن‌ها انجام شده است. این ترجمه ها نه تنها به همسان سازی زبان بلکه به انطباق مفهومی و روان سنجی نیز پرداخته اند.
- فارسی (Persian) : در ایران برای سنجش نشانه های اضطراب در کودکان و نوجوانان به کار رفته است. در مطالعه ای در شهر اهواز، مدل 6 عاملی مطابق با ساختار اصلی تأیید شد و همسانی درونی و روایی همگرای مطلوب گزارش گردید.
- چینی (Chinese) : این پرسشنامه در نمونه های بالینی و غیربالینی در چین اعتبارسنجی شده است.
- ایتالیایی (Italian) : نسخه‌ای از SCAS در کشور ایتالیا تأیید و روان سنجی شده است.
- آلمانی (German) : در آلمان نیز این ابزار ترجمه و در مطالعات روان سنجی به کار گرفته شده است.
- ژاپنی (Japanese) : در ژاپن در محیط های مختلف مورد استفاده قرار گرفته و پایایی و روایی آن بررسی شده است.
- هلندی (Dutch) : نسخه ترجمه شده در هلند نیز در تحقیقات علمی به کار رفته است.
- آفریقای جنوبی (South Africa) : این ابزار در مطالعات روان سنجی در آفریقای جنوبی نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
- اسپانیایی (Spanish) : در کشور اسپانیا اعتبار سنجی شده و نسخه ای مختصر به نام SCAS-P-8 برای سهولت اجرا توسعه یافته است.
- پرتغالی برزیلی (Brazilian Portuguese) : نسخه ای برای کشور برزیل با عنوان SCAS-Brasil تدوین شده است.
- نپالی (Nepali) : نسخه والدین این پرسشنامه (SCAS-PV) به زبان نپالی ترجمه و ارزیابی شده است.
وضعیت هنجاری در ایران
این ابزار در مطالعات مختلف در داخل ایران بارها مورد استفاده قرار گرفته است اما اطلاعاتی در مورد هنجاریابی در ایران ثبت نشده است؛ فلذا لزوم هنجاریابی این ابزار در داخل ایران در پژوهش های آتی احساس می شود.
روایی (Validity)
روایی صوری (Face Validity)
- روایی صوری این مقیاس در نتیجه پژوهش قنبری و همکاران (1390) با ارزیابی مقیاس پس از ترجمه مورد بررسی قرار گرفت و تأیید شد.
روایی سازه (Construct Validity)
- در مورد اعتبار این مقیاس، شواهد تأیید عاملی نشان داده است که خوشه بندی نشانه های مرضی با فهرست اختلالات روانی درDSM مطابقت داشته است.
- تمام زیر مقیاس های آن، با مشکلات درونی سازی شده در فهرست رفتاری کودک (CBCL) همبستگی قابل توجه و مثبتی داشته اند و همه همبستگی‌ها بالاتر از 0.42 بوده‌اند (اسپنس و همکاران، 2001).
- همبستگی‌های متوسط و بالای زیرمقیاس‌ها و نمره کل در مقیاس اضطراب کودکان پیش دبستانی با زیرمقیاس اضطراب کانرز نشان دهنده روایی سازه آن از نگاهی دیگر است.
- در مطالعه ای، تحلیل عاملی پرسشنامه اضطراب اسپنس نشان داد که این تست قادر است عوامل مختلف اضطراب را در کودکان مورد سنجش قرار دهد (ادواردز و همکاران، 2010).
- در پژوهشی بر روی کودکان رومانیایی، روایی سازه مناسب گزارش شده است (بنگا، 2010).
روایی ملاکی (Criterion Validity)
- روایی ملاک مقیاس با استفاده از زیر مقیاس کانرز که در نمونه ایرانی روایی و پایایی آن تأیید شده است، مورد ارزیابی قرار گرفت و تأیید شد (پوراعتماد و خوشابی، 1382).
- برورن و موریس (2003) نیز بر روایی این مقیاس تأکید کرده و همبستگی بالای زیرمقیاس های آن با مقیاس ترس ها و نگرانی های کودک را نشان داده اند.
روایی تمییز (Discriminant Validity)
- معناداری تفاوت میان دو گروه بالینی و بهنجار در نمره کل مقیاس و همچنین زیرمقیاس های اضطرابی کودکان پیش دبستان نشان دهنده قابلیت تمایزگذاری این ابزار بین افراد بالینی و بهنجار و روایی تمییز آن است.
- در پژوهش بنگا (2010) نیز توانایی تمایز بین گروه‌های بالینی و غیر بالینی گزارش شده است.
- برورن و موریس (2003) نیز به توانایی تمایز مناسب بین گروه های بالینی و بهنجار اشاره کرده اند.
روایی همگرا (Convergent Validity)
- همبستگی نمره کل و زیرمقیاس های این تست یعنی اختلال اضطراب تعمیم یافته، هراس اجتماعی، ترس از جراحت جسمانی، وسواس و اضطراب جدایی با تست مشکلات رفتاری کانرز به ترتیب برابر با 0/67، 0/57، 0/55، 0/44، 0/52 و 0/49 به دست آمده است (قنبری و همکاران، 1390).
- تست اضطراب اسپنس با پرسشنامه پریشانی عاطفی همبستگی مثبت نشان داده است (ادواردز و همکاران، 2010).
پایایی (Reliability)
پایایی همسانی درونی (Internal Consistency)
- به گزارش اسپنس و همکاران (2001)، همه زیرمقیاس های این پرسشنامه دارای روایی درونی متوسط تا خوب ضرایب آلفای کرونباخ حدود 0.70 بوده اند.
- بررسی روان سنجی این مقیاس در ایران نشان داد که تمام زیرمقیاس های این پرسشنامه، به استثنای زیر مقیاس اختلال وسواس از همسانی درونی متوسط تا بالا (0.64 تا 0.76) برخوردار بوده اند (قنبری و همکاران، 1390).
- در پژوهش برورن و موریس (2003) و بنگا (2010) نیز همسانی درونی مطلوب گزارش شده است.
- ضریب آلفای کرونباخ برای زیرمقیاس ها و نمره کل بین 0.72 تا 0.92 متغیر گزارش شده است (ادواردز و همکاران، 2010).
- در ایران، همسانی درونی برای کل آزمون برابر با 0.88 گزارش شده است (قنبری و همکاران، 1390).
پایایی بازآزمایی (Test–Retest Reliability)
- در مطالعات، همبستگی بین آزمون و بازآزمون در یک بازه زمانی 12 ماهه بیش از 0.60 گزارش شده است.
- میزان ثبات آزمون در فاصله 12 ماهه بین 0.60 تا 0.75 به‌دست آمده است (ادواردز و همکاران، 2010).
- همبستگی نمره بازآزمایی برابر با 0.82 بوده است (قنبری و همکاران، 1390).
پایایی بین نمره گذاران یا منابع گزارش (Inter-Rater Reliability / Inter-Informant Agreement)
- اعتبار بین اطلاع دهندگان شامل همبستگی بین اطلاعات کسب شده از مادر و پدر بیش از 0.6 گزارش شده است، که نشان دهنده ثبات اطلاعات بین دو منبع اصلی والدینی است.
- ضریب همبستگی بین نمرات مادران و پدران بین 0.60 تا 0.75 گزارش شده است (ادواردز و همکاران، 2010).
خلا پژوهشی و محدودیت های علمی
- محدودیت های گزارش شده در مطالعات موجود: بسیاری از مطالعات به تحلیل همبستگی ها یا آلفای کرونباخ محدود شده اند و کمتر به بررسی روایی افتراقی، حساسیت به تغییر یا مقایسه با ابزارهای تشخیصی دقیق پرداخته اند.
- گروه های کمتر بررسی شده: کودکان با اختلالات رشدی (مانند اوتیسم)، کودکان دوزبانه و فرزندان خانواده های با بافت فرهنگی خاص (مانند اقلیت های قومی یا مهاجران) کمتر در نمونه های اعتبارسنجی این ابزار قرار گرفته اند.
- محدودیت‌های فرهنگی و زبانی: در برخی ترجمه ها، تطابق صرف واژگانی انجام شده و تحلیل دقیق مفهومی یا انطباق فرهنگی عمیق صورت نگرفته است که می تواند به تفسیر نادرست برخی آیتم ها در بافت های فرهنگی غیر بومی منجر شود.
- کمبود شواهد آماری پیشرفته: در بسیاری از کشورها، داده های مربوط به تحلیل عاملی تأییدی (CFA)، اعتبار پیش بین و مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) برای بررسی سازه آزمون، محدود یا منتشر نشده اند.
- پیشنهاد هایی برای پژوهش های آینده: مطالعه طولی برای بررسی پایداری اضطراب، مقایسه دقیق نسخه والدین با نسخه کودک و تحلیل حساسیت به تغییر در مداخلات درمانی از مهم ترین اولویت های پژوهشی آینده در زمینه این ابزار هستند.
- سوالات بی پاسخ یا نا پژوهیده: آیا نمرات SCAS می توانند پیش بینی کننده مؤثری برای بروز اختلالات اضطرابی در نوجوانی باشند؟ آیا تفاوت های معنایی بین گزارش والدین و خودگزارشی کودک می توانند شاخص تشخیصی بالینی باشند؟ این ها از جمله پرسش هایی هستند که نیاز به پژوهش بیشتر دارند.
منابع و مراجع
- قنبری، سعید، خان محمدی، مریم، خداپناهی، محمدکریم، مظاهری، محمدعلی، و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1390). بررسی ویژگی های روانسنجی مقیاس اضطراب کودکان پیش دبستانی. مجله روانشناسی، 15(3 (پیاپی 59))، 222-
- Edwards, S. L., Rapee, R. M., Kennedy, S. J., & Spence, S. H. (2010). The assessment of anxiety symptoms in preschool-aged children: The Revised Preschool Anxiety Scale. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 39(3), 400–409. https://doi.org/10.1080/15374411003691701
- Rapee, R. M. (2002). The development and modification of temperamental risk for anxiety disorders: Prevention of a lifetime of anxiety? Biological Psychiatry, 52(10), 947–957. https://doi.org/10.1016/S0006-3223(02)01572-X
- Spence, S. H., Rapee, R., McDonald, C., & Ingram, M. (2001). The structure of anxiety symptoms among preschoolers. Behaviour Research and Therapy, 39(11), 1293–1316. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(00)00098-X
قیمت گذاری
تست‌های شخصیت‌شناسی ابزارهای ارزشمندی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا درک بهتری از ویژگی‌های شخصیتی، رفتارها و الگوهای فکری خود به دست آورند.
کاربرد تست
در ادامه بر اساس منابع معتبر و به روز چندین کاربرد از تست اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) به صورت خلاصه ارائه می شود:
تست های مرتبط
چنانچه مایلید شرکت یا سازمان خود را سنجیده توسعه دهید و کاربران خود را در مسیر رشد فردی و گروهی قرار دهید می توانید از پلتفرم سازمانی ما استفاده کنید و خدمات آن را به کارمندان خود اختصاص دهید
سوالات متدوال
این تست دقیقا چه چیزی را می سنجد؟
پرسشنامه SCAS علائم پنج نوع رایج اضطراب از جمله اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی، اضطراب تعمیم یافته، ترس از آسیب جسمانی و نشانه های وسواسی-جبری در کودکان 3 تا 10 سال را از دید والدین ارزیابی می کند؛ این ابزار برای غربالگری اولیه و تحلیل ساختاری اضطراب طراحی شده است.
آیا این تست اعتبار علمی دارد؟
بله. پرسشنامه SCAS دارای روایی سازه، همگرا و افتراقی تأیید شده است و در مطالعات متعدد داخلی و بین‌المللی، پایایی درونی بالا گزارش شده است.
این تست برای چه کودکانی مناسب است؟
نسخه والدین این آزمون ویژه کودکان 3 تا 10 سال طراحی شده و مناسب والدینی است که نسبت به نشانه های اضطرابی فرزندشان نگران هستند. برای کودکان با مشکلات رفتاری، اجتماعی یا نشانه‌های روان تنی نامشخص نیز کاربرد دارد، به ویژه در شرایطی که خود اظهاری کودک ممکن نیست یا معتبر نیست.
آیا می توان از این تست در مدارس و سازمان ها استفاده کرد؟
بله؛ این ابزار در محیط های آموزشی برای غربالگری اولیه اضطراب و در کلینیک های روان شناسی کودک برای تشخیص افتراقی و برنامه ریزی درمان استفاده می شود. قابلیت اجرا به صورت کاغذی یا آنلاین، استفاده از آن را در موقعیت های مختلف حرفه ای تسهیل کرده است.
تفسیر نتایج این تست به چه صورت انجام می شود؟
نمرات هر زیر مقیاس به صورت مجزا محاسبه می شود و مجموع آن ها نشانگر سطح کلی اضطراب کودک است. تفسیر دقیق باید توسط روان شناس آشنا با ابزار و بر اساس هنجارهای سنی و جنسیتی انجام شود. نمرات بالا لزوما به معنای وجود اختلال نیستند، اما می توانند نشانه نیاز به بررسی بالینی باشند.
چطور می توان به نتایج تست اعتماد کرد؟
تست اضطراب اسپنس بر پایه نظریه های معتبر روان شناسی و دستورالعمل های تشخیصی بین المللی طراحی شده است و دارای پشتوانه پژوهشی قوی است. نسخه فارسی آن نیز در مطالعات دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفته و همبستگی بالایی با ابزارهای معتبر دیگر دارد. با این حال، تفسیر نهایی باید توسط متخصص انجام شود.
آیا نسخه های بومی یا بین المللی معتبری از این آزمون وجود دارد؟
بله؛ نسخه والدین SCAS به فارسی ترجمه و توسط پژوهشگران ایرانی تطبیق فرهنگی داده شده اما هنجاریابی این ابزار هنوز در ایران انجام نشده است.
انجام این تست چقدر زمان می برد؟
تکمیل پرسشنامه SCAS توسط والدین معمولاً بین 7 تا 10 دقیقه زمان می برد. سؤالات ساده، قابل فهم و در قالب چهار گزینه طراحی شده اند که امکان اجرای سریع و بدون فشار را فراهم می سازند.