روایی و پایایی از ارکان اساسی در ارزیابی علمی تست‌ های روان‌ شناسی به شمار می‌ روند؛ بدون روایی مناسب، نتایج آزمون فاقد اعتبار علمی خواهند بود و بدون پایایی کافی، نمی‌توان به ثبات نتایج آن در طول زمان یا در نمونه ‌های مختلف اعتماد کرد. بنابراین، تضمین روایی و پایایی شرط لازم برای تفسیر دقیق، تصمیم ‌گیری بالینی و استفاده کاربردی از هر تست روان‌ شناسی است.

مشخصات عمومی ابزار (Test Specifications)

گروه سنی هدف

آزمون CDI برای کودکان و نوجوانان 7 تا 17 ساله طراحی شده است؛ این محدوده سنی در برگیرنده دوران دبستان، راهنمایی و ابتدای نوجوانی است، زمانی که علائم افسردگی ممکن است با ویژگی‌ های رشدی خاص این دوره بروز یابند.

نوع آزمون

آزمون افسردگی ماریاکواس (CDI)، یک آزمون خود گزارشی (Self-report) است، به این معنا که آزمودنی خودش به سؤالات پاسخ می ‌دهد. این ویژگی به پژوهشگران و درمانگران اجازه می‌ دهد تا درک مستقیمی از تجربه هیجانی کودک داشته باشند.

تعداد آیتم‌ ها و ساختار نمره‌ گذاری

نسخه اصلی آزمون شامل 27 آیتم است؛ هر آیتم شامل سه گزینه (0، 1 و 2) است که بر اساس شدت تجربه افسردگی تنظیم شده ‌اند. نمره کل از جمع این آیتم‌ ها حاصل می ‌شود و پنج زیرمقیاس مفهومی از آن استخراج می ‌گردد: خلق افسرده، بیهودگی، مشکلات بین ‌فردی، آنهدونیا (عدم لذت)، و عزت ‌نفس منفی.

مدت زمان تقریبی اجرا

مدت زمان اجرای آزمون برای بیشتر کودکان بین 10 تا 15 دقیقه برآورد شده است؛ این زمان ممکن است بسته به سن، سطح سواد، یا شرایط هیجانی کودک کمی تغییر کند.

روش اجرا

CDI  را می ‌توان به دو روش کاغذی (Paper-and-pencil) و آنلاین (Computer-based) اجرا کرد. در شرایط خاص (مثلاً کودکانی با اختلالات یادگیری)، نسخه مصاحبه ‌ای با راهنمایی درمانگر نیز استفاده می‌ شود.

زبان اصلی ابزار و وضعیت ترجمه

زبان اصلی آزمون انگلیسی است. آزمون ابتدا در ایالات متحده توسعه یافت و سپس توسط مراکز معتبر بین‌المللی به زبان‌ های متعدد، از جمله فارسی، اسپانیایی، آلمانی و فرانسوی ترجمه و بومی ‌سازی شده است.

معرفی سازه نظری (Theoretical Foundation)

تعریف دقیق سازه

سازه مورد سنجش در آزمون  CDI، افسردگی در دوران کودکی و نوجوانی است. این سازه به مجموعه‌ ای از حالات هیجانی منفی، افکار منفی درباره خود، جهان و آینده، کاهش لذت‌ جویی، احساس ناکارآمدی، کناره‌ گیری اجتماعی و اختلال در کارکرد های روزمره اشاره دارد که به ‌طور پایدار و قابل تشخیص در این گروه سنی بروز می کند.  

نظریه یا مدل مفهومی پشت ابزار

CDI بر پایه الگوی سه‌ گانه شناختی بک  طراحی شده است؛ الگویی که افسردگی را حاصل تفکرات منفی درباره خود، آینده و جهان پیرامون می ‌داند. ماریا کواکس با اقتباس از پرسشنامه افسردگی بک (BDI)، این ساختار مفهومی را با ویژگی‌های رشدی کودکان و نوجوانان تطبیق داده است. آزمون در پنج بعد طراحی شده که با جنبه‌ های شناختی، هیجانی، اجتماعی و انگیزشی افسردگی کودکان هماهنگ هستند.

جایگاه سازه در روان‌ شناسی علمی یا بالینی

افسردگی در کودکان و نوجوانان یکی از مهم ‌ترین سازه‌ های بالینی در روان‌ شناسی رشد، روان ‌پزشکی کودک و مداخلات مدرسه‌ محور است. سازه افسردگی در این گروه سنی نه ‌تنها با شاخص ‌های روان ‌شناختی مانند خود پنداره و انگیزش، بلکه با افت عملکرد تحصیلی، مشکلات رفتاری، و افزایش خطر خودکشی نیز در ارتباط است.
آزمون CDI یکی از پرکاربرد ترین ابزارهای استاندارد در ارزیابی این سازه در پژوهش ‌های بالینی، برنامه‌ های غربالگری مدرسه ‌ای و ارزیابی درمانی در کلینیک‌ های کودک است.

سوابق پژوهشی ابزار (Research Background)

تاریخچه توسعه ابزار و نام طراح اصلی

آزمون CDI در سال 1985  توسط دکتر ماریا کواکس،  روان ‌شناس بالینی و پژوهشگر، طراحی شد. این ابزار به‌ منظور سنجش علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان و با الهام از پرسشنامه افسردگی بک (BDI) توسعه یافت تا متناسب با ویژگی ‌های رشدی و شناختی این گروه سنی باشد. 

آزمون‌ های مرتبط یا نسخه‌ های دیگر ابزار

• CDI نسخه اصلی؛ ساخته شده در سال 1985، 27 سوال و 5 زیر مقیاس.
• CDI-2: نسخه بازنگری‌ شده ‌ای که شامل 28 گویه است و دو فرم کوتاه و بلند دارد. این نسخه در سال 2011 توسط خود ماریا کواکس منتشر شد و ویژگی‌ های روان ‌سنجی آن تقویت شده است.
• CDI-2: SF فرم کوتاه نسخه دوم، شامل 12 آیتم، حفظ ساختار جدید CDI-2 در قالب فشرده.

سایر آزمون ‌های مرتبط:

• تست افسردگی بک
• تست افکارخودکشی بک

کشور / دانشگاه توسعه ‌دهنده

این ابزار در ایالات متحده آمریکا و تحت نظارت دانشگاه پیتسبورگ (University of Pittsburgh) توسعه یافت. آزمون توسط انتشاراتMulti-Health Systems (MHS)  به‌ طور رسمی منتشر و توزیع شد.

مطالعات معتبر داخلی یا خارجی انجام ‌شده روی ابزار

مطالعات مختلفی در کشورهای اسپانیا، ژاپن، کویت بر روی این پرسشنامه با اهداف مختلفی همچون به دست آوردن روایی افتراقی و نمره برش انجام شد. همچنین مطالعاتی بر روی نوجوانان آمریکایی و آفریقایی صورت گرفت.

• در یک مطالعه یونانی، روایی و پایایی پرسشنامه توسط فانتولاکیس و همکاران (2001) بررسی قرار گرفت؛ آلفای کرونباخ بین 0.45 تا 0.95 برای سوالات انفرادی و برای نمره کل 0.71 گزارش شده است.
• در مطالعه‌ ای توسط میرزایی، نازاریان و زارع (2019) در کشور افغانستان، هدف پژوهش اعتبارسنجی پرسشنامه افسردگی کودکان ماریا کوواکز (CDI) در بین دانش ‌آموزان شهر هرات بود. نمونه‌ای متشکل از 500 دانش‌آموز مقطع متوسطه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که این ابزار از پایایی مناسب (α = 0.789) و سازگاری قابل‌قبول با آزمون افسردگی بک برخوردار است و می‌تواند به‌عنوان ابزاری معتبر برای تشخیص اولیه افسردگی در کودکان افغان مورد استفاده قرار گیرد.
• در مطالعه ‌ای توسط تروبه و همکاران (2010) در کشور تانزانیا، نسخه ‌ای از پرسشنامه افسردگی کودکان ماریا کوواکز (CDI) به‌منظور سازگاری فرهنگی برای کودکان آسیب ‌دیده از ویروس HIV و ایدز تطبیق داده شد. هدف پژوهش، بررسی کاربرد پذیری و کفایت روان‌ سنجی CDI برای شناسایی مشکلات روانی کودکان یتیم یا آسیب ‌پذیر بود. نتایج نشان داد که این ابزار می ‌تواند به عنوان مقیاسی معتبر برای غربالگری افسردگی و ارزیابی اثربخشی مداخلات حمایتی در این گروه استفاده شود.
• در پژوهشی به سرپرستی جورج جیاناکوپولوس و همکاران در کشور یونان، از پرسشنامه افسردگی کودکان (CDI) برای غربال‌گری نشانه‌های افسردگی در یک نمونه وسیع مدرسه‌ای در سراسر کشور استفاده شد. هدف این مطالعه، ارزیابی شیوع نشانه‌های افسردگی در جمعیت دانش‌آموزی و بررسی روایی ابزار در زمینه فرهنگی یونان بود. یافته ‌ها نشان دادند که CDI ابزاری معتبر برای غربال‌ گری افسردگی در کودکان یونانی است و می‌تواند در مطالعات ملی سلامت روان کودکان به‌ کار گرفته شود.
• در مطالعه‌ای به ‌قلم یونگ رانگ بنگ و همکاران در کره جنوبی، با هدف تعیین نمره برش (Cut-off score) مناسب برای پرسشنامه افسردگی کودکان (CDI) در نوجوانان کره‌ای، تعداد 468 دانش‌آموز 12 تا 16 ساله مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته‌ها نشان داد که نمره 20 به‌عنوان نقطه برش بهینه برای غربال‌گری افسردگی، با حساسیت 0.83 و ویژگی 0.89 عملکرد خوبی دارد. همچنین، نمره‌های برش برای شدت افسردگی شامل 15 برای خفیف، 20 برای متوسط و 25 برای شدید گزارش شد. این مطالعه استفاده از این نمرات برش را برای ارزیابی شدت و تشخیص اولیه افسردگی نوجوانان کره‌ای توصیه می ‌کند.
• مطالعه ‌ای به سرپرستی آگنس بیناگواهو و همکاران در کشور رواندا، با هدف اعتباریابی پرسشنامه افسردگی کودکان (CDI) در میان کودکان 7 تا 14 ساله مبتلا به HIV انجام شد. در این پژوهش، ابزار CDI با ارزیابی بالینی ساخت‌یافته به‌عنوان معیار طلایی مقایسه گردید. نتایج نشان داد که دقت کلی ابزار (AUC) برابر با 0.87 است و ویژگی (specificity) ابزار در محدوده 92 تا 100٪ و حساسیت (sensitivity) آن بین 44 تا 76٪ در نمرات برش 5 تا 9 بود. پژوهشگران بر نیاز به توسعه ابزارهای غربال‌گری حساس‌تر در این جمعیت آسیب‌پذیر تأکید کردند.
• مطالعه‌ای توسط ریورا، برنال و روسِیو در پورتوریکو با هدف بررسی روایی نسخه اسپانیایی پرسشنامه افسردگی کودکان (CDI) و پرسشنامه افسردگی بک (BDI) برای غربالگری افسردگی اساسی (MDD) در نوجوانان انجام شد. در نمونه‌ای متشکل از 130 نوجوان 13 تا 18 ساله، بهترین نقطه برش برای CDI نمره 20 با حساسیت 0.69 و ویژگی 0.43 تعیین شد. نتایج نشان دادند که مقدار حساسیت و ویژگی به‌طور قابل‌توجهی با داده‌های اصلی کوواکز تفاوت دارند و استفاده از نقاط برش استاندارد ممکن است برای همه جمعیت‌ها مناسب نباشد.

ترجمه‌ ها و تطبیق فرهنگی

تست افسردگی کودکان (CDI) یکی از ابزارهای معتبر ارزیابی افسردگی در کودکان و نوجوانان است که در بیش از 20 کشور مورد ترجمه، تطبیق فرهنگی و بررسی روان ‌سنجی قرار گرفته است. در ایران، نسخه فارسی آن با موفقیت هنجاریابی شده و در مطالعات گسترده‌ ای مورد استفاده قرار گرفته است.
در کره جنوبی، نسخه بومی CDI از نظر روایی و پایایی تأیید شده و در محیط ‌های بالینی و پژوهشی کاربرد دارد. کشور چین از این ابزار برای ارزیابی کودکان آسیب ‌پذیر، به‌ ویژه در مناطق روستایی، بهره برده است. در یونان، نمره‌ های برش مناسب برای تشخیص بالینی در جمعیت نوجوانان تعیین شده است. در رواندا، نسخه کوتاه ‌تری از تست (CDI-S) به دلیل سادگی اجرا مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین، در کشورهای عرب ‌زبان، اسپانیا، آلمان، مالزی، ژاپن و سنگاپور، نسخه‌های ترجمه ‌شده و بومی‌ سازی ‌شده مورد استفاده قرار گرفته ‌اند. به‌ویژه در سنگاپور، نسخه دوم CDI (CDI-2)  و نسخه کوتاه آن (CDI-2 SF) در چارچوب مطالعات ملی همچون پروژه GUSTO به‌ کار رفته ‌اند. این گستره جهانی نشان ‌دهنده اعتبار بین‌المللی CDI در سنجش علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان است.

وضعیت هنجاری در ایران

• هنجاریابی توسط گلزاری (1369).
• هنجاریابی توسط نجاریان (1373).
• هنجاریابی توسط نجفی و یوسفعلی (1381).
• هنجاریابی توسط دهشیری و همکاران (1388).

انواع روایی  (Validity)

روایی همگرا  (Convergent Validity)

• آزمون CDI با ابزارهای مشابه مانند پرسشنامه چند بعدی اضطراب برای کودکان (MASC) همبستگی‌های متوسط تا بالا نشان داده است.

روایی پیش‌ بین  (Predictive Validity)

• CDI  می‌ تواند احتمال ایده ‌پردازی خودکشی در آینده را پیش ‌بینی کند.

روایی ساختاری (Construct Validity)

• مطالعات ساختار عاملی آزمون را تأیید کرده ‌اند؛ زیرمقیاس ‌های شناسایی ‌شده عبارت ‌اند از: خلق منفی، احساس ناکارآمدی، عدم لذت ‌جویی (آنهدونیا)، عزت ‌نفس منفی، مشکلات بین ‌فردی. در این میان، زیر مقیاس مشکلات بین ‌فردی همسانی درونی پایین ‌تری نسبت به سایر ابعاد دارد.

روایی افتراقی  (Discriminant Validity)

• یکی از روش‌های ارزیابی روایی افتراقی در این آزمون، شاخص ROC است. کواکس (1992) نمره برش 19 را برای افراد نرمال و 13  را برای نمونه‌های بالینی پیشنهاد داده است. تیمبرمونت و همکاران نیز نقطه برش 16 را برای نمونه بالینی معرفی کرده‌ اند.
• برخی مطالعات روایی افتراقی را تأیید کرده‌ اند، ولی کواکس (1992) تأکید کرده است که برای تثبیت کامل این نوع روایی، پژوهش ‌های بیشتری لازم است.

پایایی  (Reliability)

پایایی همسانی درونی  (Internal Consistency)

• در مجموعه ‌ای از 9 مطالعه، ضریب آلفای کرونباخ بین 0.71 تا 0.89 گزارش شده است که نشان‌ دهنده همسانی درونی بالا است (ایورسون و همکاران، 2008؛ کواکس، 1992؛ سورنسون و همکاران، 2005؛ تیمبرمونت و همکاران، 2005؛ مولینا و همکاران، 2005؛ فریگریو و همکاران، 2001؛ فینچ و همکاران، 1987؛ ال‌ بلهان، 2006).
• ضرایب آلفا برای زیر مقیاس ‌ها نیز با توجه به تعداد گویه‌ ها به ‌صورت زیر گزارش شده است (ایورسون و همکاران، 2008):
  خلق منفی 6 سوال 0.62، مشکلات بین فردی 4 سوال 0.59، ناکارآمدی 4 سوال 0.63، عزت نفس منفی 5 سوال 0.68، فقدان احساس لذت 8 سوال، 0.66 گزارش شده است.
• لنگ و تیشر (1983) آلفای کرونباخ را 0.96  گزارش کرده ‌اند.
• دونلی و ویلسون (1994) همسانی درونی را 0.80 و همبستگی بین ماده ‌ها را بین 0.20 تا 0.50 اعلام کرده ‌اند.
• سورنسون و همکاران (2005) نیز ضریب آلفا را 0.86 گزارش کرده‌ اند.
• در پژوهش گلزاری (1369) نسخه فارسی آزمون دارای آلفای کرونباخ 0.96 و پایایی بازآزمایی شش ‌هفته‌ ای 0.82 بوده است.
• در ایران، نجاریان(1373) ضرایب پایایی را رضایت ‌بخش گزارش کرد.
• بات و میدلتون (1985) با استفاده از ضریب دو نیمه ‌سازی گاتمن مقدار 0.90 را گزارش کردند.
• همچنین در یک مطالعه با استفاده از آزمون کودر-ریچاردسون (KR-20)، پایایی درونی بالا گزارش شد.

پایایی بازآزمایی  (Test-Retest Reliability)

• در 16 مطالعه، ضرایب بازآزمایی بین 0.38 تا 0.87 گزارش شده ‌اند که بسته به فاصله زمانی (از یک هفته تا یک سال) و نوع نمونه (بالینی یا سالم) متغیر است (ایورسون و همکاران، 2008).
• در ایران، مطالعه رجبی و عطاری (1381) ضریب بازآزمایی 0.81 و آلفای کرونباخ 0.88 را در دانش‌ آموزان راهنمایی و دبیرستان گزارش کرد.
• در مطالعه دهشیری و همکاران (1388) روی دانش ‌آموزان تهرانی، پایایی بازآزمایی 0.82 و همسانی درونی 0.83 گزارش شد.
• طهماسیان و همکاران (1384) در یک مطالعه با فاصله دو هفته‌ ای، پایایی بازآزمایی را 0.83 محاسبه کردند.

پایایی بین ارزیابان  (Inter-Rater Reliability)

مطالعات نشان داده‌ اند زمانی که آزمون توسط ارزیابان مختلف (خود کودک، والدین، معلمان) تکمیل می‌ شود، پایایی کاهش می ‌یابد، زیرا دیدگاه‌ها ممکن است با یکدیگر همخوانی نداشته باشند.

خلأهای پژوهشی و محدودیت‌های علمی

• محدودیت‌ های گزارش‌ شده در مطالعات موجود: در برخی پژوهش ‌ها، همسانی درونی زیرمقیاس «مشکلات بین‌فردی» نسبتاً پایین (α = 0.59) گزارش شده که نشان ‌دهنده ضعف در ثبات درونی این بعد است.
• گروه‌ های کمتر بررسی‌ شده: مطالعات اندکی روی گروه ‌های خاص مانند کودکان با اختلالات رشدی، ناتوانی‌ های یادگیری یا جمعیت‌ های پناهنده انجام شده است.
• محدودیت‌ های فرهنگی و زبانی: اگرچه CDI به زبان‌ های مختلفی ترجمه شده، اما کیفیت ترجمه و انطباق فرهنگی در برخی نسخه‌ ها بررسی روان ‌سنجی کافی نداشته است.
• کمبود شواهد آماری پیشرفته: بسیاری از نسخه‌ های ارزیابی ‌شده فاقد تحلیل‌ های پیشرفته مانند مدل ‌سازی معادلات ساختاری یا تحلیل عاملی تأییدی چند گروهی هستند.
• پیشنهاد هایی برای پژوهش‌های آینده: کواکس (1992) پیشنهاد داده که برای تثبیت کامل روایی افتراقی آزمون، پژوهش ‌های بیشتری در زمینه تمایز بین نمونه‌های بالینی و غیربالینی مورد نیاز است.
• سوالات بی‌ پاسخ یا نا پژوهیده: تأثیر سن، جنسیت، و عوامل فرهنگی بر تفسیر نمرات آزمون به‌ طور کامل بررسی نشده و نیاز به مطالعات تطبیقی بیشتری دارد.

منابع و مراجع

• دهشیری، غ.، نجفی، م.، شیخی، م.، و حبیبی، م. (1388). بررسی مقدماتی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه افسردگی کودکان. مجله خانوادگی پژوهشی، 5(18)، 159–173.
• رجبی، غ.، و عطاری، ی. (1381). تحلیل عاملی سوال‌های پرسشنامه افسردگی کودکان و نوجوانان. فصلنامه تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 1(9-10)، 83–102.
• گلزاری، م. (1369). هنجاریابی مقیاس اندازه‌گیری افسردگی کودکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
• طهماسیان، ک.، و اناری، آ. (1388). رابطه بین ابعاد خودکارآمدی و افسردگی در نوجوانان. روان‌شناسی کاربردی، 3(9)، 84–94.
• نجاریان، ب. (1373). ساخت و اعتباریابی فرم کوتاه افسردگی کودکان به وسیله تحلیل عوامل. مجله پژوهش‌های روان‌شناختی، 27(3 و 4).
•  
• Abela, J. R. Z., & Hankin, B. L. (2008). Handbook of depression in children and adolescents. New York: The Guilford Press.
• Al-Balhan, E. M. (2006). The Children’s Depression Inventory as a reliable measure for post-Iraqi invasion Kuwaiti youth. Social Behavior and Personality, 34(4), 351–366.
• Bandura, A., Pastorelli, C., & Caprara, G. V. (1999). Self-efficacy pathways to childhood depression. Journal of Personality and Social Psychology, 76, 258–269.
• Finch, A. J., Conway, F. S., Edwards, G. L., & McIntosh, J. A. (1987). Children’s Depression Inventory: Reliability over repeated administrations. Journal of Clinical Child Psychology, 16(4), 339–341.
• Frigerio, A., Pesenti, S., Molteni, M., Snider, J., & Battaglia, M. (2001). Depressive symptoms as measured by the CDI in a population of northern Italian children. European Psychiatry, 16(1), 33–37.
• Ivarsson, T., Svalander, P., & Oeystein, L. (2006). The Children’s Depression Inventory as a measure of depression in Swedish adolescents: A normative study. Nordic Journal of Psychiatry, 60(3), 220–226.
• Kovacs, M. (1992). Children’s Depression Inventory Manual. North Tonawanda, NY: Multi-Health Systems.
• Molina, C. S., Gomez, J. R., & Pastrana, M. C. (2009). Psychological properties of the Spanish language Child Depression Inventory with Hispanic children who are secondary victims of domestic violence. Adolescence, 44(173), 133–148.
• Nolen-Hoeksema, S., & Hilt, L. M. (2008). Handbook of depression in adolescents. New York: Routledge.
• Sorensen, M. G., Frydenberg, M., Thastum, M., & Thomsen, P. H. (2005). The Children’s Depression Inventory and classification of major depressive disorder: Validity and reliability of the Danish version. European Child and Adolescent Psychiatry, 14(6), 328–334.
• Timbremont, B., Braet, C., & Dreessen, L. (2004). Assessing depression in youth: Relation between the Children’s Depression Inventory and a structured interview. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 33(1), 149–157.