تست افکار خودکشی بک (BSSI) ابزاری روان‌ سنجی است که برای سنجش شدت افکار، آمادگی و قصد اقدام به خودکشی در افراد توسط دکتر آرون تی بک طراحی شده و در محیط ‌های بالینی، پژوهشی و غربالگری کاربرد دارد.

معرفی تست

تاریخچه

پرسشنامه افکار خودکشی بک (Beck Scale for Suicide Ideation; BSS) توسط آرون تی. بک، یکی از برجسته ‌ترین روانشناسان شناخت ‌گرا، طراحی شد. این آزمون نخستین بار در دهه 1970 در مرکز روان ‌پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا تدوین گردید و با همکاری همکاران وی از جمله ماری واید و رابرت استیر تکمیل شد. هدف اولیه، ایجاد ابزاری برای سنجش میزان شدت تمایلات و افکار خودکشی در بیماران بالینی بود.

فرایند توسعه این آزمون شامل چندین مرحله بازبینی و تحلیل روان ‌سنجی بود. نسخه اولیه، شامل 19 ماده بود که بر اساس مشاهدات بالینی و مصاحبه‌های ساختار یافته با بیماران خودکشی ‌گرا طراحی شد. در سال‌ های بعد، اعتبارسنجی‌ های متعددی در جمعیت‌ های بالینی و غیربالینی انجام گرفت و ساختار عاملی آن مورد تأیید قرار گرفت. به ‌ویژه در دهه ‌های 1990 و 2000 نسخه‌های به ‌روزشده با اصلاحات زبانی و فرم‌ های خود گزارشی منتشر شدند.

هدف

هدف اصلی ساخت این ابزار، سنجش شدت افکار خودکشی در بیماران روان ‌پزشکی و فراهم آوردن ابزاری عینی برای ارزیابی خطر بالقوه خودکشی در محیط‌ های درمانی بود. این آزمون امکان تمایز میان افکار گذرا، تمایل جدی به خودکشی و برنامه ‌ریزی مشخص برای اقدام را فراهم می ‌سازد و به ‌ویژه در غربالگری بالینی، مداخلات روان ‌درمانی و پایش درمانی کاربرد دارد.

ساختار آزمون

 تعداد سؤال ‌ها و زمان اجرا

نسخه BSSI شامل 19 سؤال خود گزارشی است که برای اجرا در محیط بالینی یا آنلاین طراحی شده و پاسخ ‌دهی به آن معمولاً بین 5 تا 8 دقیقه زمان می ‌برد.

مقیاس‌ ها و زیرمقیاس ‌ها

تست BSSI دارای سه مقیاس اصلی است که ابعاد مختلف افکار خودکشی را پوشش می‌ دهند:

• داشتن افکار خودکشی  (Passive Suicidal Ideation)شامل آیتم‌ هایی برای سنجش میل به مرگ، بی ‌ارزشی زندگی و افکار گذرا درباره خودکشی.
• آمادگی برای خودکشی  (Preparation for Suicide)ارزیابی تفکر در مورد روش‌ های خودکشی، آماده ‌سازی ابزار و شرایط یا احساس نزدیکی به اقدام خودکشی.
• قصد اقدام به خودکشی  (Active Suicidal Intention)شامل آیتم ‌هایی برای بررسی قصد جدی برای خودکشی، انگیزه واقعی و تصمیم قطعی برای اقدام به خودکشی است.

این ساختار سه ‌بعدی بر اساس تحلیل‌ های عاملی و کاربرد های بالینی اخیر تفکیک ‌پذیر بوده و برای تمایز سطح خطر اهمیت دارد.

 روش نمره ‌گذاری

پاسخ ‌ها در طیف سه ‌درجه‌ای (0 تا 2) نمره ‌گذاری می‌شوند و برای هر مقیاس نمره جداگانه محاسبه می ‌شود. جمع نمرات کل نمایانگر شدت افکار و تمایلات خودکشی است. نمره ‌گذاری معکوس یا وزنی در این نسخه اعمال نمی‌شود و تفسیر نهایی بر اساس مجموع نمرات و پراکندگی آن ‌ها در سه بعد انجام می‌ گیرد.

 نمونه سؤال

سوال اول: آزمون دهنده باید از میان گزینه های زیر، گزینه ای که بیشترین نزدیکی و شباهت به افکار او را دارد، انتخاب کند:

• به زندگی خود بسیار علاقه مندم.
• علاقه ام به زندگی کم است.
• علاقه ای به زندگی ندارم

این سؤال مربوط به بعد داشتن افکار خودکشی در آزمون BSSI است؛ این بعد به بررسی تمایلات ذهنی غیر فعال به مرگ و کاهش علاقه یا وابستگی به زندگی می ‌پردازد. سؤال مذکور با ارزیابی میزان علاقه فرد به ادامه زندگی، نشانگر شدت افکار خودکشی به‌ صورت غیرمستقیم و بدون اشاره به برنامه ‌ریزی یا قصد عملی است.

کاربرد تست

کاربرد تست برای مراکز و مؤسسات

کلینیک ‌های روان‌ شناسی و مراکز سلامت روان

• غربالگری اولیه بیماران دارای ریسک افکار خودکشی جهت تصمیم‌ گیری در سطح مداخله.
• ارزیابی شدت افکار خودکشی در فرآیند تشخیص اختلالات خلقی و اختلالات شخصیت.
• پایش روند درمان بیماران دارای سابقه افکار یا اقدام به خودکشی.
• مستند سازی وضعیت روانی مراجعین برای پرونده ‌سازی روان ‌درمانی یا ارجاع پزشکی.
• تشخیص افتراقی میان افکار گذرا و افکار شدید همراه با قصد اقدام.
• ارزیابی عوامل محافظت‌ کننده یا بازدارنده در برابر خودکشی (مثل وابستگی‌های عاطفی).

سازمان‌ ها و شرکت ها 

• ارزیابی سلامت روان کارکنان در طرح‌ های مراقبت روان ‌شناختی پرریسک (مانند نیروهای اورژانس، نظامی یا امنیتی).
• استفاده در فرآیند غربالگری روان ‌شناختی نیروهای دارای مسئولیت‌ های حساس یا بحران ‌زا.
• پشتیبانی از برنامه‌ های مداخله زود هنگام برای پیشگیری از بحران ‌های روانی در محیط  کار.

مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی

• شناسایی دانش ‌آموزان یا دانشجویان در معرض خطر افسردگی شدید و افکار خودکشی.
• استفاده در واحد های مشاوره دانش ‌آموزی و دانشگاهی برای ارزیابی سطح نیاز به ارجاع تخصصی.
• کمک به مداخلات بین ‌رشته ‌ای در برنامه ‌های سلامت روان نوجوانان و جوانان پر ریسک.

کاربرد تست برای متخصصان و مشاوران

روان‌ شناسان بالینی و درمانگران

• تشخیص میزان افکار خودکشی به ‌عنوان شاخصی کلیدی در ارزیابی اختلال افسردگی اساسی، اختلال دوقطبی، PTSD  و اختلالات شخصیت و...
• سنجش پیش ‌آگهی روان ‌درمانی بر اساس تغییرات تدریجی در نمره به دست آمده در تست.
• تصمیم ‌گیری بالینی در مورد سطح مراقبت لازم (مانند بستری فوری یا درمان سرپایی).
• مستند سازی برای مداخلات حقوقی یا درمانی در موارد بحران روانی.

مشاوران شغلی و تحصیلی

• شناسایی دانش ‌آموزان یا مراجعینی که دچار ناامیدی شدید یا افت عملکرد ناشی از تمایلات خود تخریب‌ گرانه ‌اند (در حد غربالگری اولیه، نه تشخیص بالینی).
• ارجاع سریع به روان ‌شناس بالینی در صورت مشاهده نمرات هشدار دهنده.

کوچ ‌های فردی و سازمانی

• ارزیابی غیرمستقیم سلامت روان و ثبات هیجانی برای تشخیص مرز بین چالش فردی و بحران روانی نیازمند ارجاع.
• تعیین محدودیت‌ حوزه مداخله کوچینگ در افرادی با علائم بالینی احتمالی.

تست های مکمل

در کنار آزمون افکار خودکشی بک (BSSI)، استفاده از تست‌ های مکمل می‌ تواند دیدی چند بعدی و عمیق ‌تر نسبت به عوامل زمینه‌ ساز، همراه و پیش ‌بینی‌کننده رفتارهای خودکشی فراهم آورد و دقت مداخلات تخصصی را افزایش دهد.

پرسشنامه افسردگی بک نسخه دوم  (BDI-II)

• موارد سنجش ‌شده:  علائم افسردگی در سه حوزه شناختی، عاطفی و جسمانی.
• دلیل مکمل بودن:  از آنجا که افسردگی شدید از قوی ‌ترین پیش ‌بینی ‌کننده ‌های افکار خودکشی است، استفاده همزمان از BDI-II با BSSI امکان تحلیل همبستگی شدت افسردگی و تمایلات خودکشی را فراهم می ‌سازد و به تشخیص افتراقی در مداخلات روان ‌درمانی کمک می‌ کند.

پرسشنامه سلامت عمومی  (GHQ-28)

• موارد سنجش ‌شده:  اختلالات روان‌ شناختی غیرکلینیکی در چهار حوزه: افسردگی، اضطراب، عملکرد اجتماعی و علائم جسمانی.
• دلیل مکمل بودن: GHQ-28  ابزار غربالگری کل‌ نگر است که در محیط ‌های سازمانی و آموزشی می ‌تواند در ترکیب با BSSI به شناسایی چند بعدی بحران روانی منجر به خودکشی کمک کند.

مقیاس مقابله با استرس

• موارد سنجش‌ شده:  سبک‌های مقابله‌ای فرد شامل مسأله‌ محور، هیجان‌محور و اجتنابی.
• دلیل مکمل بودن:  تحلیل سبک ‌های مقابله ‌ای افراد دارای افکار خودکشی می ‌تواند به ارزیابی منابع روانی و میزان تاب ‌آوری آن‌ ها در شرایط بحرانی کمک کند. ترکیب این دو تست به برنامه ‌ریزی مداخلات حمایتی هدفمند یاری می‌ رساند.

پرسشنامه طرحواره یانگ  (YSQ – Long Form)

• موارد سنجش ‌شده: طرحواره‌های ناسازگار اولیه در حوزه‌های هیجانی-شناختی.
• دلیل مکمل بودن:  بسیاری از افکار خودکشی در بستر طرحواره ‌هایی چون بی ‌ارزشی، رها شدگی یا شکست رشد می ‌یابند. ترکیب YSQ با BSSI امکان بررسی عمیق ‌تر زمینه‌های شخصیتی و شناختی خطر را فراهم می‌ کند.

آزمون چند وجهی شخصیتی مینه ‌سوتاMMPI فرم کوتاه یا بلند

• موارد سنجش ‌شده:  الگو های آسیب ‌شناسی روانی، شخصیت و سازه‌ های بالینی از جمله افسردگی، پارانویا، اسکیزوفرنی و تمایلات خود آسیب ‌زننده.
• دلیل مکمل بودن:  ابزاری جامع برای شناسایی اختلالات بالینی و سبک‌ های شخصیتی ناسازگار است. استفاده از آن در کنار BSSI به تحلیل ساختارهای شخصیتی عمیق‌ تر و تشخیص افتراقی در بیماران با ریسک بالای خودکشی کمک می ‌کند.

تست اختلالات روانی (SCL-90-R)

• موارد سنجش ‌شده:  نه بعد اصلی اختلالات روانی شامل افسردگی، اضطراب، وسواس، روان‌پریشی، خصومت و...
• دلیل مکمل بودن:SCL-90-R  به ‌عنوان ابزار غربالگری گسترده، در شناسایی نشانگان بالینی همبود با افکار خودکشی (مانند روان‌ پریشی، اختلالات جسمانی ‌سازی یا اضطراب شدید) کارآمد است و تحلیل ترکیبی آن با BSSI به تمایز مداخلات بالینی کمک می ‌کند.

با انجام این تست چه چیزی به دست می آورم؟

توضیحات اولیه

در این بخش با نمونه های واقعی، نشان می دهیم که تست چگونه در موقعیت های مختلف استفاده می شود، چه چالش هایی پیش از اجرای تست وجود دارد و چه دستاورد های احتمالی پس از انجام تست حاصل می شود.

نمونه 1.  کلینیک روان‌ شناسی

• چالش اولیه:  مراجعی 25 ساله با علائم افسردگی شدید مراجعه کرده بود اما به‌ طور مداوم اقدام به انکار افکار خودکشی می‌کرد، در حالی که اطرافیان نشانه‌ هایی از خطر را گزارش داده بودند.
• نقش تست:  اجرای آزمون BSSI به ‌عنوان بخشی از ارزیابی اولیه، به ‌طور عینی شدت افکار خودکشی، میزان آمادگی برای اقدام و وجود قصد مشخص را آشکار ساخت.
• دستاورد یا راه ‌حل نهایی:  بر اساس نمره بالا در مقیاس قصد اقدام، بلافاصله مداخلات ایمنی فعال آغاز شد، مشاوره خانواده انجام گرفت و فرآیند درمان در سطح تخصصی ادامه یافت.

نمونه 2. روان‌ شناس فردی

• چالش اولیه:  بیمار سابقه اختلال افسردگی داشت اما در مراجعات جدید نشانه ‌های بالینی مبهمی از ناامیدی و کناره ‌گیری شدید بروز می‌ داد که برای تشخیص افتراقی نیاز به ابزار دقیق داشت.
• نقش تست:  آزمون BSSI به ‌عنوان ابزار غربالگری دقیق، تمایز بین افکار گذرا و افکار پایدار با برنامه ‌ریزی ذهنی را مشخص کرد.
• دستاورد یا راه ‌حل نهایی:  نتایج تست نشان داد که بیمار در مرحله آمادگی برای خودکشی قرار دارد و این باعث ارجاع سریع به روان ‌پزشک و طراحی طرح مراقبتی ویژه شد.

نمونه 3. دبیرستان

• چالش اولیه:  یکی از دانش‌ آموزان پایه دوازدهم افت تحصیلی شدید و علائم انزوا از خود نشان داده بود، اما در جلسات مشاوره از بیان احساسات خودداری می ‌کرد.
• نقش تست:  با رضایت خانواده، BSSI  به‌عنوان ابزار غیر مستقیم ارزیابی روانی اجرا شد تا افکار یا تمایلات خودآسیب‌ زننده بررسی گردد.
• دستاورد یا راه ‌حل نهایی:  تست وجود افکار خودکشی پنهان را تأیید کرد و زمینه ارجاع به روان‌ شناس بالینی فراهم شد، که در مراحل بعد به مداخلات درمانی موفق منجر شد.

نمونه 4. مرکز استعدادسنجی دانشگاهی

• چالش اولیه:  چند مورد غیبت مکرر، اختلال عملکرد تحصیلی و گزارش دوستان از نگرانی نسبت به سلامت روانی یکی از دانشجویان منجر به ارجاع او شد.
• نقش تست:  تست BSSI به همراه GHQ-28 اجرا شد تا شدت علائم افسردگی، ناامیدی و احتمال خطر خودکشی مشخص شود.
• دستاورد یا راه ‌حل نهایی:  نتایج نشان داد دانشجو در وضعیت پرخطر قرار دارد؛ با مشاوره تخصصی، حمایت روان‌ پزشکی و برنامه مراقبتی منسجم از بروز بحران پیشگیری شد.

نمونه 5. شرکت خصوصی حوزه فناوری

• چالش اولیه:  یکی از کارکنان با سابقه شرکت به ‌طور ناگهانی عملکرد شغلی ‌اش افت کرد، رفتارهای منزوی داشت و در یک مورد پیام نگران ‌کننده ‌ای به همکاران ارسال کرده بود.
• نقش تست:  با ارجاع به روان ‌شناس سازمان، تست BSSI به ‌صورت محرمانه اجرا شد تا سطح خطر روانی سنجیده شود.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  نتیجه تست، تمایل پنهان به خود آسیب ‌زنی را تأیید کرد و پس از آن، مرخصی استعلاجی، پیگیری روان ‌درمانی و برنامه بازگشت تدریجی به کار طراحی شد.

نمونه 6. کوچ شغلی

• چالش اولیه:  مراجع مرد جوانی که دچار نارضایتی شغلی مزمن بود، در جلسات کوچینگ بارها جملاتی نا امید کننده و تلویحا مرتبط با تمایل به ترک زندگی بیان کرده بود.
• نقش تست:  کوچ با رعایت اصول اخلاقی و ارجاع به متخصص، از روان‌ شناس خواست که تست BSSI را اجرا کند تا امکان وجود خطر واقعی بررسی شود.
• دستاورد یا راه‌ حل نهایی:  با تأیید افکار خودکشی، جلسات کوچینگ موقتا متوقف شد و فرد به مسیر درمان هدایت شد. پس از تثبیت شرایط روانی، فرآیند توسعه شغلی دوباره از سر گرفته شد.

خروجی تست چگونه خواهد بود؟

• بررسی وضعیت شما در یک نگاه؛ این بخش یک نمای کلی و خلاصه از وضعیت روان‌ شناختی فرد در زمینه افکار خودکشی ارائه می‌ دهد. هدف آن جلب توجه مخاطب حرفه ‌ای یا عمومی به سطح کلی خطر یا نگرانی موجود است و معمولاً به‌ عنوان مقدمه ‌ای برای تفسیر تفصیلی محسوب می ‌شود.
• ارائه تفسیر نتیجه تست شما؛ تحلیل روان ‌شناختی کیفی بر مبنای نمره آزمون است که وضعیت ذهنی و هیجانی فرد را توصیف می ‌کند. این بخش به بررسی افکار مربوط به بی ‌ارزشی زندگی، احساس ناامیدی، درگیری با تمایلات خودکشی، و در عین حال منابع بازدارنده مانند امید به تغییر یا وابستگی ‌های عاطفی می ‌پردازد.
• ارائه هشدار؛ بخش هشدار در شرایطی درج می ‌شود که نمره فرد در یکی از ابعاد آزمون از یک آستانه مشخص عبور کرده باشد. هدف آن، اطلاع‌ رسانی درباره احتمال وجود یک وضعیت پرخطر (مانند افسردگی شدید یا تمایل به مرگ) و ضرورت انجام اقدامات تکمیلی نظیر ارجاع به روان‌شناس یا اجرای تست‌های مرتبط است.
• ارائه  توصیه ‌ها و پیشنهادات؛ در این بخش، مجموعه‌ ای از مداخلات پیشنهادی برای کاهش رنج روانی، افزایش تاب ‌آوری و تقویت منابع حمایتی فردی ارائه می ‌شود. راهکار ها شامل توصیه ‌های شناختی-رفتاری، فعالیت ‌های تقویت ‌کننده هیجانات مثبت، ارتباط ‌گیری اجتماعی و سبک مقابله ‌ای مسئله ‌محور هستند.
• معرفی کتاب؛ هدف از این بخش، پیشنهاد یک منبع معتبر علمی یا خود یار برای ارتقای بینش روان‌ شناختی فرد درباره مسائلی مانند افسردگی، افکار منفی، یا معنای زندگی است.
• معرفی فیلم؛ در این بخش، یک اثر سینمایی با محتوای امید بخش یا مرتبط با بازیابی روانی و غلبه بر بحران معرفی می ‌شود. این فیلم‌ها معمولاً با هدف همدلی، ارتقاء شناخت هیجانی و کمک غیرمستقیم به بازیابی امید انتخاب می ‌شوند و در فرایند های مداخله روان ‌شناختی مکمل تلقی می ‌گردند.

چه شرایطی برای اجرای تست نیاز است؟

شرایط اجرای تست در سازمان ‌ها (محیط کاری و منابع انسانی)

شرایط اجرای تست

• اطمینان از محرمانگی کامل پاسخ ‌ها برای کاهش اضطراب پاسخ ‌دهنده.
• اطلاع‌ رسانی شفاف درباره هدف ارزیابی (پیشگیری، نه ارزیابی عملکرد).
• اجرای تست در فضای آرام و فاقد عوامل استرس ‌زا محیط کاری.
• دریافت رضایت‌ نامه آگاهانه کتبی از فرد مورد ارزیابی.
• حضور یک روانشناس دارای مجوز حرفه ‌ای در فرآیند تفسیر و پیگیری نتایج.

الزامات ویژه

• منع استفاده از نتایج برای تصمیم‌ گیری ‌های اداری (تعدیل، اخراج).
• تعبیه ساختار ارجاع فوری در صورت تشخیص سطح خطر بالا.
• آموزش مدیران در خصوص نحوه مواجهه با خروجی ‌های پر خطر.
• ارائه منابع حمایتی درون‌ سازمانی (مشاور، خط اضطراری، ارجاع بیرونی).

نکات حساسیت زا

• برخورد نادرست با نتایج می ‌تواند منجر به استیگما روانی یا آسیب حرفه‌ ای شود.
• اجبار به پاسخ ‌گویی یا افشای نتایج نقض اخلاق حرفه ‌ای است.

شرایط اجرای تست در کلینیک روان ‌شناسی

شرایط اجرای تست

• ارزیابی اولیه برای تعیین آمادگی روانی مراجع جهت پاسخ ‌گویی.
• اجرای تست در حضور روان ‌شناس جهت مداخله فوری در صورت نیاز.
• ترکیب تست با مصاحبه بالینی برای افزایش دقت تشخیص.
• رعایت محرمانگی، به ‌ویژه در محیط‌ های گروه‌ درمانی یا مشاوره خانوادگی.
• ثبت دقیق شرایط اجرای تست و وضعیت هیجانی فرد پیش و پس از آزمون.

الزامات ویژه

• وجود پروتکل ارجاع اضطراری برای افراد در سطح خطر بالا.
• استفاده از نسخه اصلی و تأیید شده تست، ترجیحاً با تفسیر حرفه ‌ای.
• مستند سازی حقوقی در صورت استفاده درمانی یا قضایی از نتایج.
• آموزش تیم درمان برای مواجهه با افکار خودکشی در جلسه.

نکات حساسیت زا 

• افشای نتایج بدون رضایت فرد ناقض اصول اخلاقی و حرفه ‌ای است.
• نادیده گرفتن سطح خطر گزارش‌ شده ممکن است منجر به عواقب بالینی جدی شود.

شرایط اجرای تست در مدارس یا مراکز آموزشی

شرایط اجرای تست

• دریافت رضایت ‌نامه کتبی از والدین در موارد زیر 18 سال.
• معرفی تست به ‌عنوان ابزار کمک به سلامت روان، نه ابزار ارزیابی درسی.
• اجرای آزمون در فضای ایمن روانی بدون حضور ناظم یا کادر اداری.
• بررسی شرایط عاطفی دانش ‌آموز قبل از اجرای تست.
• همراه ‌سازی فرآیند اجرا با اطلاع ‌رسانی دقیق به مشاور مدرسه.

الزامات ویژه

• وجود مسیر ارجاع مشخص به روان ‌شناس یا مشاور بیرون از مدرسه.
• محدود کردن دسترسی به نتایج صرفاً به متخصص دارای مجوز.
• استفاده از نسخه کودک یا نوجوان تست در صورت وجود.
• همراهی والدین در صورت شناسایی خطر بالا جهت اقدامات حمایتی.

نکات حساسیت زا

• سوگیری مربیان یا والدین نسبت به فرد با نمره بالا می‌تواند آسیب ‌زا باشد.
• افشای نتایج به همکلاسی ‌ها یا معلمان بدون مجوز، غیراخلاقی و مخرب است.

منابع و مراجع

• American Educational Research Association, American Psychological Association, & National Council on Measurement in Education. (2014). Standards for educational and psychological testing. Washington, DC: American Educational Research Association.
• American Psychological Association. (2020). Guidelines for psychological assessment and evaluation. Retrieved from https://www.apa.org/practice/guidelines/psychological-evaluation
• Beck, A. T., Steer, R. A., & Brown, G. K. (1991). Manual for the Beck Scale for Suicide Ideation (BSS). San Antonio, TX: The Psychological Corporation.
• Silverman, M. M., Berman, A. L., Sanddal, N. D., O’Carroll, P. W., & Joiner, T. E. (2007). Rebuilding the tower of Babel: A revised nomenclature for the study of suicide and suicidal behaviors. Suicide and Life-Threatening Behavior, 37(3), 248–263. https://doi.org/10.1521/suli.2007.37.3.248